АХБ нь 100 гаруй жилийн туршид байгалийн баялгийн олборлолтын ба геологийн судалгааны салбарт хөрөнгө босгох гол талбар, уул уурхайн төслийг санхүүжүүлэх олон улсын санхүүгийн гол төв болсоор байгаа юм.

Уул уурхайн компаниудын зүглэдэг газар бол яах аргагүй Австрали. Ашигт малтмалын нөөцөөрөө дэлхийд тэргүүлэгч энэ улс уул уурхай дагасан олон салбарыг хөгжүүлжээ. Тэдний нэг нь Хөрөнгийн бирж юм. 19дүгээр зууны үед тухайлбал 1885 онд БиЭйчПи Биллитон компани анх Австралийн биржид бүртгүүлсэн нь дэлхийд уул уурхайн компани хөрөнгийн биржид бүртгүүлсэн анхны тохиолдол аж.  Түүнээс хойш уул уурхайн компаниудын хөрөнгө босгодог гол газар нь болжээ.
2010 онд 126 компани IPO хийж, 25 тэрбум ам.доллар босгосон бөгөөд хөрөнгө босголтын хэмжээгээрээ дэлхийд 5-д орсон байна. Байгалийн баялгийн компаниуд зах зээлийн үнэлгээний 37 хувь, бүртгэлтэй компанийн 45 хувийг эзэлдэг. Уул уурхайн болон металлын 650 компани бүртгэлтэй бөгөөд 360 тэрбум долларын зах зээлийн үнэлгээгээр Лондонгийн биржийн дараа ордог. Эрчим хүчний 170 тэрбум долларын үнэлгээтэй 280 компани бүртгэлтэй бөгөөд нүүрс болон төмрийн хүдрийн компаниудын хувьцааны арилжаагаараа дэлхийд нэгд ордог аж.

Австралийн бирж уул уурхайн компаниудад зориулсан давуу тал олонтой. Энэ  салбарын дийлэнх компаниуд тус бирж дээр бүртгэлтэй бөгөөд Канадын 20, АНУ-ын 30, Өмнөд Америкийн 60, Европын 40, Африкийн 200 гаруй компани байдаг аж. Монголоос "Хүннү коал”, "Харанга ресорсиз” гээд 5 компани бий. Энэ нь уул уурхайн салбарын глобал зах зээл болж чадсаныг харуулж байгаа хэрэг. Австралийн үнэт цаасны тухай хууль нь компаниудад дарамт бага учруулдаг гэж үздэг.

Нэг зүйлийг онцлоход дэлхийн аль ч бирж дээр уул уурхайн компани бүртгүүлэхэд шаардагддаг нөөцийн ангиллын стандартууд нь бүгд Австралийн JORC стандартаас үүсэлтэй аж. Мөн Хонконгийн бирж дээр жижиг дунд компаниудад зориулан өнгөрсөн 2013 оноос мөрдөж эхэлсэн "18 дугаар зүйл” гэсэн журмыг 100 жилийн өмнө Австралийн бирж мөрдсөн, уул уурхайн салбарыг хамгийн сайн ойлгодог хөрөнгө оруулагчидтай гээд энэ биржид олон давуу тал бий.

Өнөөдөр АХБ нь  өдөрт дунджаар 4.6 тэрбум австрали долларын мөнгөний эргэлт, 1.6 тэрбум австрали долларын хөрөнгийн үнэлгээгээр Нью-Йоркийн хөрөнгийн бирж, Лондонгийн Хөрөнгийн бирж, Франкфуртын Биржтэй хамт дэлхийн топ 10 биржийн нэгд ордог.

АХБ Групп нь зах зээлийн оператор, клийринг, төлбөрийн системийн зохицуулагч юм. Мөн биржийн үйл ажиллагааны дүрэм журмыг дагаж мөрдөхөд хяналт тавьж, Австралийн биржид бүртгэлтэй компаниудын дунд корпорацийн засаглалын стандартуудыг дэмжиж, жижиг хөрөнгө оруулагчдад боловсрол олгоход тусалдаг.

Сиднейн Хөрөнгийн Бирж 1959 он.

Бүртгэлийн шалгуур үзүүлэлт:

Бирж тус бүрийн шалгуур үзүүлэлтүүд харилцан адилгүй мөн үндсэн болон зэрэгцээ зах зээлүүд дээрээ ялгаатай байдаг. АХБ-ийн хувьд биет хөрөнгийн хэмжээ хоёр сая австрали доллараас дээш байх шаардлагатай. Сүүлийн гурван жилийн ашиг нэг саяас илүү, сүүлийн 12 сарын цэвэр ашиг 400 000 австрали доллараас дээш, компанийн зах зээлийн үнэлгээ 10 саяас дээш байхаар заасан байдаг. АХБ дээр уул уурхайн компаниуд голдуу гардаг. Бүртгэлтэй уул уурхайн компанийн ихэнх нь үйлдвэрлэлийн бус компаниуд буюу хайгуулын компаниуд юм. Хувьцаа гаргасан компанийн дийлэнхийг хайгуулын компаниуд эзэлдэг. Энэ бирж дээр уул уурхайн хайгуулд итгэдэг хөрөнгө оруулагч нар байдаг учраас эрсдэл хүлээх чадвартайгаар хөрөнгө оруулдаг байна. Төслийг удирдаж байгаа хүн нь хоёр жил хувьцаагаа зарах эрхгүй,  зах зээлийн үнэлгээний хувьд 10 сая доллараас багагүй байх, гурваас доошгүй жил ажилласан байх гэсэн шаардлагыг тавьдаг. АХБ-ийн тавьдаг гол стандарт нь JORC. Энэ кодын дагуу нөөц тогтоож, тайлан бичих эрхтэй лиценз авсан геологийн үйлчилгээний компани болон хувь геологичид байдаг.

Австралийн хөрөнгийн зах зээл

Санхүүгийн хөгжил – Австрали улс Дэлхийн эдийн засгийн форумаас гаргасан дэлхийн тэргүүлэх санхүүгийн тогтолцоо, хөрөнгийн зах зээлийн 57 томоохон тоглогчидоос 5-р чансаанд орсон байна;

Энгийн хувьцааны зах зээл – Хөрөнгийн зах зээлийн үнэлгээгээр  /1.2 их наяд австрали доллар/ дэлхийд 8 дугаарт, Ази-Номхон далайн бүс нутагт 2 дахь хамгийн том бирж;

Бондын зах зээл – Ази, Номхон далайн бүс нутагт 3-р хамгийн том өрийн зах зээл;

Үүсмэл санхүүгийн зах зээл – Ази-Номхон далайн бүс нутгийн хамгийн том тогтмол орлоготой;

Гадаад валютын зах зээл – Австралийн доллар дэлхийд эргэлтээрээ 7 дахь томоохон валютын зах зээл, 5-р хамгийн их арилжаалагддаг валют, AUD / USD 4-р хамгийн их арилжаалагдсан валютын хос юм;

Сиднейн Хөрөнгийн Бирж

Сангийн удирдлага – Австралийн тэтгэврийн сан дэлхийд дөрөвт орох том, Ази-Номхон далайн бүсэд хамгийн том сан болно.

Бүтээгдэхүүн

AХБ дээр арилжаалах боломжтой бүтээгдэхүүн, үйлчилгээнд нь хувьцаа, фючерс, биржийн сангуудын хувьцаа, баталгаа, төрөл бүрийн гэрээ, үл хөдлөх хөрөнгө оруулалтын итгэлцэл, баталгаа, бүртгэлтэй хөрөнгө оруулалтын компанийн үнэт цааснууд багтана.

AХБ дээр хувьцаа нь арилжаалагдаж байгаа зах зээлийн үнэлгээний хувьд хамгийн том компаниудад BHP Billiton, Австралийн Хамтын Нөхөрлөлийн банк, Westpac, Telstra, Рио Тинто, National Australia Bank, Австрали болон Шинэ Зеландын банкны групп зэрэг орно.

Тус биржийн гол томоохон индекс топ 200 хувьцааны бүрдсэн индекс S & P / ASX 200 байна. Томоохон компаниудын хувьцааны бусад индексүүд S & P / ASX 100, S & P / ASX нь 50 байна.

Бирж байгуулагдсан түүх

1800-аад оны дунд үед Австралийн зургаан мужийн нийслэл болох 1861 онд Мельбурн (Виктория мужийн нийслэл), 1871онд Сидней (Шинэ Өмнөд Уэльс мужийн нийслэл), 1882 онд Хобарт (Тасман мужийн нийслэл), 1884 онд Брисбен (Квийнслэнд мужийн нийслэл), 1887 онд Аделаид (Өмнөд Австрали мужийн нийслэл), Перт (Баруун Австрали мужийн нийслэл 1889 онд) хотууд тус бүрт бирж байгуулагджээ.

1903 оны арваннэгдүгээр сард хамгийн анх бирж хоорондын бага хурал Мельбурнд зохион байгуулагдсан аж. 1937 онд бирж тус бүрээс төлөөлөл оролцсон Австралийн Хөрөнгийн Биржүүдийн Холбоо байгуулагдах  хүртэл албан бус байдлаар уулзаж байжээ. АХБ-үүдийн Холбоо байгууллагдсан үеэс нэгдсэн жагсаалт дүрэм, журам, брокеруудын дүрэм, хувь хэмжээг тогтоосон.

1987 онд Австралийн Парламент зургаан бие даасан мужийн биржүүдийг нэгтгэх хууль боловсруулсны дараа Australian Stock Exchange Limited буюу Австралийн Хөрөнгийн Бирж компани нэртэйгээр байгуулагджээ. 2006 онд Сиднейн Үнэт Цаасны Биржтэй нэгдэн Australian Securities Exchange буюу АХБ байгуулагджээ.

Австралийн Хөрөнгийн Бирж нь хөрөнгийн ангиллын бүхий л хүрээнд бүртгэл, худалдаа, клийринг, төлбөр тооцооны бүрэн үйлчилгээг санал болгодог дэлхийн тэргүүлэх санхүүгийн зах зээлийн нэг юм. Хөрөнгө босгох чиглэлээр дэлхийд тэргүүлэгч, дэлхийн тэргүүлэх таван биржийн нэг. Ойролцоогоор 1,5  их наяд долларын зах зээлийн үнэлгээгээр дэлхийд тэргүүлэгч ашигт малтмал, санхүү, технологийн компаниудыг багтаадаг. 47 их наяд деривативын зах зээлээр Азид хамгийн том, дэлхийд томоохонд тооцогдоно. АХБ-ийн сүлжээ, мэдээлийн төв нь тэргүүлэх санхүүгийн хабуудтай холбогдсон байна. Хурд, найдвартай байдал, орчин үеийн өндөр технологи, хэрэглэгчийн өргөн хүрээ нь Сиднейд төвтэй АХБ-ийн Австралийн Хөрвөх Чадварын Төвийн амжилтын үндэс юм.  АХБ нь 150 жилийн биржийн туршлагатай, 530 өндөр ур чадвартай мэргэшсэн баг ажилладаг. Тус биржид 6,7 сая хувьцаа эзэмшигч, 180 оролцогч, 2200 гаруй компани бүртгэгдсэн.

Зах зээлийн үнэлгээгээр Ази тивдээ Японы дараа хоёрт жагсах боловч хөрөнгө оруулалтын сангийн хэмжээгээр Америк, Люксенбүрг, Францын дараа дэлхийд дөрөвт, Ази тивдээ нэгт бичигдэж байна. Үүний гол ид шид нь Superannuation fund буюу тэтгэврийн сан юм. Энэхүү санд яг одоогийн байдлаар 1.199 тэрбум австрали доллар эргэлдэж байна. Монголын хөрөнгийн зах зээлийн хурдыг эрчимжүүлэх нэг хөшүүрэг нь яах аргагүй энэхүү тэтгэвэрийн сангийн схем юм.

Тус улсын хөрөнгийн биржийн гол хөдөлгүүр нь байгалийн баялаг дээр тулгуурлан бизнес хийдэг компаниуд байх аж. ASX-ийн гол онцлог нь биржид бүртгүүлэх шалгуур нь нилээд уян хатан байх бөгөөд BHP Billiton, Rio Tinto гэсэн аварга компаниуд бүртгэлтэй байдаг нь тус биржийг дэлхийд өрсөлдөхүйц болгож буй хэрэг. Олон улсын хөрөнгийн биржүүдээс Англи, Австрали, Канад, Хонконгийн хөрөнгийн бирж уул уурхайн салбарт илүү анхаардаг аж. Тухайлбал Австралийн биржийн уул уурхайн хөрөнгө нь 438.5 тэрбум ам.доллар бол Торонтогийн биржийнх 293 тэрбум доллар, Хонконгийн биржийнх 103 тэрбум доллар. Эдгээр бирж дээр хувьцаа гаргасан уул уурхайн компанийн тоо ч бусдаас хамаагүй их байдаг. Канадын TSX вэнчурний арилжааны бирж дээр гэхэд уул уурхайн 954 компани бүртгэлтэй байдгаас 918 нь үйлдвэрлэлийн бус компани бол Австралийн биржид бүртгэлтэй уул уурхайн 611 компаниас 475 нь үйлдвэрлэлийн бус компани юм.

Бэлтгэсэн: Ч.Баттулга

Эх сурвалж:http://www.asx.com.au/listings/capital-raising.htm

http://en.wikipedia.org/wiki/Australian_Securities_Exchange