Хөшөөтийн уурхай гаалийн хяналтын бүстэй болж  богино рейсээр нүүрсээ цагаалах цэгээр Үенч сумыг сонгожээ. Энэ тухай нутгийн иргэд, Ир­гэний нийгмийн бай­гуул­лагынхан манайд мэдээлсэн юм. Үенч Ховд аймгийн томоохон сумдын нэг. Хүн амын тоогоороо аймагтаа хоёрдугаарт, газар нутгийн хэмжээгээр гуравдугаарт ордог. Нийт 1000 гаруй өрх, 5000 хүн амтай суу­рин газар юм. Тус сум Хөшөөтийн уурхайгаас 300 орчим км-т хилээс 100 гаруй км-т байрладаг. Хилд ойрхон оршдог нь "Мон Эн Ко” компанийн хувьд ашигтай талбар болжээ.

Тус компани Үенч сумын ИТХ-д гаалийн хяналтын бүс байгуулах  газрыг сумын төвөөс 17 км  олгох хүсэлт тавьжээ. Харин сумын ИТХ-ын төлөөлөгчид энэ асуудлыг авч хэлэлцээд зайг холдуулах, улмаар байгаль орчинд ээлтэй үйл ажиллагаа явуулах шийдвэр гаргасан байна. Гэвч сумын Засаг дарга Э.Уртнасан  ИТХ-ын шийд­вэрийг зөрчиж сумын төвөөс ес, үзэсгэ­лэнт Үенч голоос 1.3 км-т буюу голын голидролд нөлөөлөхүйц байдлаар Улаан үзүүр хэмээх  газарт зөв­­­шөө­рөл олгожээ. Түүнч­­­лэн "Мон Эн Ко” гаалийн хяналтын бүсээ байгальд ээлтэй бороожуулалт бүхий технологийг нэвтрүүлнэ. Хашааны өндөр12 метр байна хэмээн ИТХ-ын төлөөлөгчдөд танилцуулж байсан байна. Сумын иргэд, "Үенч нутгийн төлөө” ТББ-ынхан газар дээр нь ахмад уурхайчин Жамъянтай очиж үзэхэд боржуулалтын систем тавигдаагүй. Мөн төмөр торон хашаатай байв.

Тус бүсэд жилд нэг сая тонн нүүрс буулгаж улмаар Хятадын компанид богино зайнаас нүүрсээ экспортлох боломжийг олгоод байгаа аж. Өөрөөр хэлбэл, сумын засаг дарга " Мон Эн Ко” компанийн удирдлагуудтай хуйвалдан ийнхүү гэрээ хийсний гороор нутгийнхан нүүрс ачсан цувааны тоосонд дарагдаж эхэлжээ. 300  км үргэлжлэх шороон замаар давхилдах автомашины тоос босч тэнгэр багана­даж үзэгдэх орчин хяз­гаар­лагдаж зам харгуй идэгдэж байгаад ард түмэн бу­хим­даж байна. Тиймээс өн­гөр­сөн дөрөвдүгээр сарын эхээр 20 гаруй залуус мотоциклтэй эгнэн зогсч замыг хааж,  цувааг нэг өдөр зогсоосон аж. Тэд гаалийн бүсээ битүү болгож бороожуулалтын системээ тавихыг шаард­сан юм.  Гэвч тэдний тавь­сан шаардлагыг компа­нийн зүгээс  одоо болтол биелүүлээгүй байгаа юм. Түүнч­лэн Үенч голын усанд нүүрсний хөө тор­тог тогтож хүн малгүй нүүртэй ус ууж эхэлсэн байна. Гэтэл "Мон- Эн Ко”-ийн удирдлагууд  Цэцэг сум шиг танай сумыг нүүлгэчихнэ шүү хэмээн ярьж явсан хэмээн нутгийн иргэд ярьсан юм.

Нэг ёсондоо Гашуун сухайт дахь Цагаан хадны гаалийн хяналтын бүстэй ижил нөхцөл байдал тэнд үүүсээд байгаа тухай "Үенч нутгийн төлөө” ТББ-ын гишүүн М.Баярсайхан ярьж байна. Цагаан хадны хилийн гаалийн бич­лэг хийж нутгийн ард түмэндээ үзүүлэхээр бэлтгэж байгаа гэв.  Ховд аймгийн Үенч суманд гаалийн хяналтын бүс бай­гуу­лах шийдвэрийг Ж.Эрдэнэбатын Засгийн газар огцрох үеэр олгосон гэдгийг баттай эх сурвалж хэл­сэн юм. Өөрөөр хэлбэл,  Шинэчлэлийн Засгийн газрын үед Үенчэд гаалийн хянал­тын бүс байгуулах шийд­вэр гараагүй явсаар бай­гаад яг огцрох нь то­дорхой болонгуут олгосон юм байна.

Зууны мэдээ
Ц.Мягмарбаяр