Ашигт малтмалын тухай хуульд оруулсан нэмэлт өөрчлөлт хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж эхэлсэн. Үүнтэй холбоотойгоор ашигт малтмалын хайгуулын тусгай зөвшөөрлийг шинээр олгож эхлэх бэлтгэлийг холбогдох байгууллагууд хангаж байгаа ажээ. Ингэхдээ шинээр олгох тусгай зөвшөөрлийн өргөдлийн дугаарыг цахимаар олгохоор бэлтгэж буй юм байна. Технологийн эрин зуунд амьдарч буй ч авдран дотрох эрдэнэсийнхээ мэдээлэл, лицензийн өргөдлийг цахим хэлбэрээр авах нь учир мэдэх томчуудад итгэл төрүүлэхгүй байгаа юм билээ. Уул уурхайн компаниуд үйл ажиллагаа явуулж буй газар, ашигт малтмалын ордын талаарх мэдээлэлээ цахим хэлбэрээр төрийн байгууллагад мэдээлж  тусгай зөвшөөрлийн өргөдлийн дугаар авах нь эргээд мэдээллийн аюулгүй байдал болоод бүртгэлийн хувьд ч "но”-той гэдгийг хэлэх хүн цөөнгүй байна.

       Тодруулбал, шинээр олгох тусгай зөвшөөрлийн өргөдлийн дугаарыг цахимаар олгоход мэргэжлийн хакерчид "тоглочих” том аюултай ажээ. Өргөдлийн дугаарыг хэдэн арваар нь өрсөөд авчих, энэ хэрээрээ тусгай лицензүүд кибер довтлогчдын гарт орчих боломжтой. Монголд мэдээлэл технологи нь шинэ тутам хөгжиж буй салбар. БНХАУ, Япон, Солонгос, АНУ гээд мэдээлэл технологи өндөр хөгжсөн, энэ хэрээрээ кибер довтлогчидын бүхэл бүтэн бүлэглэлүүд бий болсон. Манай өмнөд хөршийн хакерчид дэлхийд алдартай. Европын төв банк, Дэлхийн банк гээд мөнгөний том авдаруудын түлхүүрийг нь тайлчихдаг увидастай хүмүүс бол манай урд хөршийн хакерчид. Мэдээллийн аюулгүй байдал дэлхий нийтийн толгойны өвчин болсон гэхэд хилсдэхгүй. Энэ бүхэнийг сануулахын шалтгаан нь манай эрдэнэсийн санд харийн хакерчид нэвтрэх аюултайг юун түрүүнд анхаармаар байна. Өөрөөр хэлбэл хайгуулын орд, ашигт малтмалын мэдээлэлд гадныхан нэвтэрсэнээр тусгай зөвшөөрлүүд гадны гарт очихгүй гэхийн баталгаа алга байна.

    Саяхан нийслэлд газар өмчлөх ажлыг цахим хэлбэрээр явуулсан нь жинхэнэ "бантан” болж хувирсан. Цахим бүртгэл эхэлсэн өдрөөсөө бүртгэлийн программ нь гацаж, манай мэдээлэл технологийн төрийн байгууллага нь энэ тал дээр мэдлэгэ туршлагын хувьд болоогүй гэдгээ харуулаад амжлаа. Нөгөөтэйгүүр, газрын цахим бүртгэлийн буянаар гадны таван иргэн Монгол Улсад газар эзэмших эрхтэй болжээ. Тэдгээр иргэдийн дөрөв нь хүүхэд, нэг нь том хүн. Гадаадын иргэн газар эзэмших эрхтэй болсоныг цахим бүртгэлийг зохион байгуулагч Нийслэлийн өмчийн харилцааны газрын Мэдээлэл технологийн хэлтэсийнхэн  өөрсдөө тайлбарлаж чадсангүй. Тэгэхээр газрын цахим бүртгэлээр Монгол Улс гадны таван иргэнд газраасаа тасдаж өгөв. Харин хайгуулын тусгай зөвшөөрлийн асуудлыг цахимаар олгоход хичнээн орд газар харийн хүний эзэмшилд очихыг таашгүй. Тусгай зөвшөөрлийн өргөдлийн дугаарыг цахим хэлбэрт шилжүүлэх нь кибер аюулгүй байдал талаасаа маш эрсдэлтэй гэдгийг Ашигт малтмалын газар болоод салбар яамных нь сайд Д.Ганхуягт ойр тойрныхон нь зөвлөхүүд хэлж байгаа аж. Гэвч Д.Ганхуяг сайд нэг их ойшоохгүй байгаа юм билээ.

Энэ онд гэхэд Европын төв банк интернэт хакеруудын дайралтанд өртөж, хэдэн мянган хэрэглэгчийнхээ мэдээллийг алдсан, Хятадын Засгийн газрын армийн дайчид АНУ-ын үндэсний томд тооцогдох таван ч компанийг хакердсан нь тогтоогдож баривчлагдсан гээд цахим терростуудын үйлдэл дэлхий дахиныг айдаст автуулж байна. Манай төрийн байгууллагуудын мэдээллийн цахим хуудсыг хакердах нь өдөр тутмын үзэгдэл болсон. Монголын мэдээлэл технологийн мэргэжилтнүүд үүнээс сэргийлэх өндөр хэмжээнд хүртлээ болоогүй гэж өөрсдөө хүлээн зөвшөөрдөг. Манай улсын арилжааны банкны цахим хуудсыг хакердаж, мэдээллийн сан, дансанд нь нэвтэрсэн түүх ч бий.  Ийм атал Уул уурхайн сайд Д.Ганхуяг эрхэм мэдээллийн аюулгүй байдлын асуудалд санаа зовохгүй байгаа нь харамсалтай байна. Эсвэл хайгуулын тусгай зөвшөөрлийн өргөдлийг цахим хэлбэрээр авах нь Д.Ганхуяг сайдад эрх ашгийнх нь хувьд нийцэхээр зүйл байна уу. Ашигт малтмалын ордуудын мэдээлэл гадныханд алдагдаж, лицензүүд харийнханд очсоны хариуцлагыг тэрээр хүлээх үү. Уул уурхайн сайд Д.Ганхуяг ажлаасаа огцорч чадах уу. Хуулийн хариуцлага хүлээх үү. Хэл амтай, шүүмжлэл дагуулсан ч гэсэн хайгуулын тусгай зөвшөөрлийн өргөдлийг уламжлалт аргаараа бичгээр авбал бидэнд айж эмээх зүйл алга байна.

Мэдээлэл технологийн мэргэжилтэн

Н.Болд-Эрдэнэ