Дэлхийгээр дүүрэн мөнгө бий. Лондон, Швейцарь, Сингапур, Хонконг гээд санхүүгийн төвүүд мөнгөөр бялхаж байгаа.

Харин Монгол Улс мөнгөөр, хөрөнгө оруулалтаар цангаж байна. Ойрын таван жилд манай улсын зөвхөн дэд бүтцийн төслүүдийг санхүүжүүлэхэд 43-68 тэрбум ам.доллар шаардлагатай гэсэн тооцоог Худалдаа хөгжлийн банкныхан гаргажээ. Монголчууд том төслүүдээ гадаадын хөрөнгө оруулалтаар л босгоно, бүтээн байгуулна. Тэгэхээр гадаадын хөрөнгө оруулалтын хэмжээг жил бүр өсгөх нь бидний амбийц байх учиртай.

Одоо "Оюутолгой” төслийн хоёр дахь шатны санхүүжилт хийгдвэл байдал арай дээрдэнэ гэсэн хүлээлт үүсээд буй.

Харамсалтай нь гадаадын хөр өнгө оруулалтын хэмжээ хэд дахин буурлаа. Энэ оны долдугаар сарын 31-ний байдлаар манай улсад 461 сая ам.долларын гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт орж иржээ. Өмнөх жилүүдэд 2-4 тэрбум "ногоон”- ы хөрөнгө оруулалт орж байсан нь сайхан дурсамж болон хоцров. Хөрөнгө оруулалтын 85 хувь нь уул уурхайн салбарыг чиглэдэг байлаа. Энэ салбарыг зүглэх хөрөнгө оруулалтын урсгал тасарсан нь ийнхүү байдлыг дордуулсан хэрэг. Саяхан болж өнгөрсөн "Дисковер Монголиа” хөрөнгө оруулалтын чуулга уулзалтад гадаадын 20-хон компанийн төлөөлөл оролцсон нь хөр өнгө оруулагчид уул уурхайн салбарыг ойшоохг үй байгаагийн илрэл. Өмнө жил энэ чуулга уулзалтад гадаадын 90 компани төлөөллөө оролцуулж байлаа.

Хөрөнгө оруулалтын газрынхан уул уурхайн бус салбар дахь гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын хэмжээ өсөж байгааг дуулгаж байна. Өөрөөр хэлбэл, 461 сая ам.долларын дийлэнх нь уул уурхайн бус салбарт чиглэжээ. Энэ онд гадаадын 175 компани байгуулагдсан аж. Эдгээрийн 165 нь худалдаа, нийтийн хоол, барилгын материал, хүнсний бүтээгдэх үүн үйлдвэрлэл, аялал жуулчлал, хөдөө аж ахуй, газар тариалангийн чиглэлээр бизнесээ эхл үүлсэн бол 10 нь уул уурхайн салбарт хөрөнгө оруулсан байна. Эдгээрийн тэн хагас нь буюу 92 нь Хятадын хөрөнгө оруулагч юм.

Түүнчлэн БНСУ-ын 31 хөрөнгө оруулагч манайд компани байгуулжээ. Хөрөнгө оруулалтын газар байгуулагдсанаасаа хойш дотоод, гадаадын нийт 50 орчим арга хэмжээг зохион байгуулж 3000 гаруй хөр өнгө оруулагчдад Монгол Улсын хууль эрх зүйн орчин, бизнесийн боломжийг сурталчилсан гэж ажлын тайландаа дурдсан байв. Гэсэн ч тодорхой үр дүнд хүрсэнгүй, хөрөнгө оруулалт өссөнгүй, хөшүүн хөлдүү хэвээрээ л байна. Гадаадын хөрөнгө оруулалт татарсан учраас эдийн засгийн өсөлт саарах нь дамжиггүй боллоо. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний өсөлт эхний хагас жилд 5.3 хувь байгаа нь дөрвөн жил дараалан хоёр оронтой тооноос давсан амжилтдаа оны эцэст хүрэхг үй байж магадгүйг илтгэнэ.

Монголбанкны ерөнхий эдийн засагч С.Болд "Монголчууд жил бүр гадаадын зах зээлд таван тэрбум ам.долларын борлуулалт хийгээд мөн таван тэрбум ам.долларын гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт оруулж ирээд байвал эдийн засаг 10-аас дээш хувиар өссөөр байна. Ам.долларын ханш ч хэлбэлзэхгүй” гэж ярьсан. Тэгвэл эдийн засгийн өсөлтийн хурд саарч, ам.долларын ханш тэнгэрт хадчихлаа. Ханш өссөнөөр импортын барааны үнэ өсөж, инфляц иргэдийг дарамталж байна.

Ханшийн өсөлт нь эдийн засгийн хямралыг дуудав. Эдийн засагчид ч хямрал эхэлснийг сануулсаар байна. Гадаадын хөрөнгө оруулалт эдийн засгийг өсгөх, валютын ханшийг тогтворжуулахаас гадна шинэ ноу хау, ажлын арга барил, соёлыг дагуулж ирдэг. Мөнгөнөөс гадна сэтгэлгээг хөгжүүлэхэд хувь нэмэр оруулдгийг дурдах нь зүй. Монголчууд хөгжихөөр маш их яарч байгаа.

Хөгжилд хүрэх "унаа” нь гадаадын хөрөнгө оруулалт гээд хэлчихэд буруудахгүй. Бид томоохон төслүүдээ дандаа зээл аваад хэрэгжүүлчихэж чадахгүй учраас тэднийг дуудах, урьж залах шаардлагатай. Хөрөнгө оруулагч мөнгөнийхөө эрсдэлийг өөрөө үүрдэг. Тиймээс гадаадын хөрөнгө оруулалтыг "сайн мөнгө” гэх нь бий. Харин "Чингис”, "Самурай” бондын эрсдэлийг монгол хүн бүр үүрнэ. Бидэнд яагаад "сайн мөнгө” олдохгүй байна вэ? Хөрөнгө оруулагчдыг хөөгөөд явуулчихсан болохоор олдохгүй байна гэж хариулбал ононо.

УИХ-аас 2012 онд Стратегийн ач холбогдол бүхий салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгжид гадаадын хөрөнгө оруулалтыг зохицуулах тухай хуулийг баталснаар хөрөнгө оруулагчдын нүүр руу "алгадсан”. Хөрөнгө оруулагчдын санхүүгийн эрх чөлөөг хаасан, хэт явцуурсан заалттай байсан болохоор тэр. Хятадын төрийн өмчит "Чалко” компани "Саусгоби сэндс”-ийн хувьцааны хяналтын багцыг худалдаж авахад саад хийх зорилгоор баталсан энэ хууль монголчуудыг эдийн засгийн хүндрэлээр шагначихаад сууж байна. Шинээр эмхлэн байгуулагдсан УИХ хөрөнгө оруулалтыг хориглох биш дэмжих хууль баталсан ч сэргэх шинж алга. Одоо "Оюутолгой” төслийн хоёр дахь шатны санхүүжилт хийгдвэл байдал арай дээрдэнэ гэсэн хүлээлт үүсээд буй.

Уул уурхайн дэд сайд О.Эрдэнэбулганы мэдээлснээр "Оюутолгой” төсөл ирэх жил нэг тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийх бололтой. Манай төрийн томчууд хоосон хардаж, "Оюутолгой” төслийн хоёр дахь шатны санхүүжилтийг гацаасан. Дэлхийн хэмжээний том төслийн санхүүжилт үргэлжилж байсан бол өнөөдөр хөрөнгө оруулалт, валютын хомсдолд орохгүй байсныг олон хүн сануулдаг.

Том зургаар нь харвал Монгол Улс эерэг хэвээрээ байгаа. Биднийг тойроод том зах зээл оршиж байна.

Хөрөнгө оруулагчдыг хөөж явуулж болдоггүй юм байна, явуургүй хэнхэглэлийн төлбөр асар үнэтэй юм байна гэдгийг монголчууд яс махандаа тултал ойлгосон гэж найдъя. Одоо хөрөнгө оруулагчдын нүдэнд Монгол орон ямар дүр зурагтай харагдаж байгаа бол.

Швейцарьт хөрөнгө оруулалтын сан удирдаж, Азийн 10 орны зах зээлд ажиллаж, арвин туршлага хуримтлуулсан Ж.Болор "Монгол хөрөнгө оруулагчдын нүдэнд эрсдэлтэй харагдана. Хэрэг гарвал хуулиа өөрчилчихөж байна. Богино хугацааны ашиг хараад, эсвэл улс төрийн шахалтад автаад хуулиа өөрчилдөг. Ийм байхад хэн хөрөнгө оруулах юм бэ. Мөнгөө алдана. Монголчуудын богино хугацааны ашиг хардгийн тод жишээ бол Оюутолгойн орд. Гэрээ байгуулчихаад эргэж буцаад байна шүү дээ.

Хөрөнгө оруулагчид өмнө нь Монголыг харьцангуй нээлттэй, боломжийн орон гэж үздэг байлаа. Одоо бол хөрөнгө оруулахдаа Засгийн газрын баталгаа гаргуулах, тогтвортой байдлын гэрээ хийхийг шаардаж байна” гэсэн юм. Хөрөнгө оруулалт үргэлж хөлдүү хэвээр байхгүй, нэгэн цагт Монгол руу урсаж эхэлнэ гэдэгт итгэж байна. Тэр цаг хэзээ вэ. Хөрөнгө оруулалт хөлдүү байсаар, Монгол хөгжихгүй гэлдэрсээр байх гэж үү.

Хөрөнгө оруулалтын менежментийн үйлчилгээ эрхэлдэг "Новатерра” компанийн захирал Б.Бямбасайхан "Том зургаар нь харвал Монгол Улс эерэг хэвээрээ байгаа. Биднийг тойроод том зах зээл оршиж байна. Энэ зах зээл өсөх төлөвтэй байгаа. Хятадтай транзит тээврийн гэрээ байгууллаа. Одоо олон улсын зах зээлд гарах улам сайхан дүр зураг харагдана. 2016 оноос уул уурхайн бараа бүтээгдэхүүний үнэ өсөх таамаг бий. Тиймээс хөрөнгө оруулалтын алтан үе удахгүй ирнэ гэж харж байгаа. Бид Оюутолгой дараа нь Тавантолгой, төмөр замын асуудлаа шийдэх хэрэгтэй байна” гэв.

Түүний толгойд 5000 мегаваттын хүчин чадалтай цахилгаан станц барьж, Хятадын зах зээлд эрчим хүч нийлүүлэх төсөл эргэлдэж байгаа. Монгол ийм л боломжтой, ирээдүйтэй улс. Бид дахиад хөрөнгө оруулагчдыг хөөж явуулах, хөлдөөх эрхгүй болов уу.

Т.Энхбат

Өнөөдөр сонин