Өмнийн говийн "Оюутолгой” ордоос Монгол улс, монголчууд ихийг хүлээдэг. Гэсэн хэдий ч тус орд тойрсон асуудал сүүлийн жил гаруй хугацаанд сайныг нэг л дуулгаж өгөхгүй байна. Оюутолгойн ашиглалт, хөрөнгө оруулалтыг хариуцаж байгаа дэлхийн уул уурхайн гигантуудын нэг Рио Тинто болон Монгол улсын Засгийн газар хэл амаа нэг л ололцож чадахгүй байсаар.

Энэ хооронд Монгол улсын эдийн засаг хямарч, гадаадын хөрөнгө оруулалт улам буурсаар ирлээ. Хоёр талын санал зөрөлдөөн анх Оюутолгойн I шатны хөрөнгө оруулалтыг хэтэрхий өссөнтэй холбоотой асуудлаас эхэлсэн ба дараагийн буюу далд уурхайн бүтээн байгуулалтын ажил зогсоод буй.

Тэгж байтал өнгөрсөн хавар татварын байгууллага Оюутолгойд 130 сая ам.долларын торгуулийн акт тавьсан. Үүнийг энэ намар Татварын маргаан таслах зөвлөл хэлэлцээд 100 сая ам.долларыг нь бууруулж 30 сая болгосон. Тэр үед Уул уурхайн сайд асан Д.Ганхуягаасаа эхлээд олон хүн Оюутолгой асуудал шийдэгдлээ одоо удахгүй хоёр дахь шатны хөрөнгө оруулалт орж ирнэ гэж хөөрцөглөсөн. Гэвч асуудал шийдэгдээгүй л байна.

Уг асуудал ийн гацаанд орсон нь манай Засгийн газар бүтцийн өөрлөлт хийсэн болон салбарын шинэ сайд томилогдоогүй байгаа, Засгийн газрын хувь заяа хаашаа эргэж магадгүй байгаатай нэг талаас холбоотой байх. Гэхдээ энэ бүхэн Монголын баялагт эзэн суусан гадны хөрөнгө оруулагчид биднийг улам л атгандаа оруулахыг хүсч буйтай хамгийн их холбоотой нь ойлгомжтой юм.

Асуудал нь шийдэгдээгүй байгаа Оюутолгойгоос сайн муу мэдээ сонсогдсоор л байна. Хэд хоногийн өмнө Ашигт малтмалын газраас Оюутолгойн нөөцөд тодотгол хийсэн талаараа мэдээлсэн. Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлийн 10 дугаар сарын хуралдаанаар "Оюутолгой”-н бүлэг ордын нөөцийн тодотгол тооцооны тайланг хэлэлцсэнээ тийн мэдээлсэн.

Тайланд ”Оюутолгой” ордын 2009 оны батлагдсан нөөцийг шинэчлэн тооцоолж, зэс 44 сая 595 мянган тонн, алт 1.9 мянган тонн, мөнгө 11.9 мянган тонн, молибден 205 мянган тоннын нөөцтэй гэж тодотгожээ. Өмнө нь 2010 оны гуравдугаар сарын 31-нд "Оюутолгой” ордын нөөцийг үр ашигтай болон тодорхой нөхцөлд үр ашигтай нөөц гэж хоёр ангилсан байдаг ажээ.

Үр ашигтай нөөцийн хувьд, 2,6 тэрбум тонн хүдэр, 25.3 сая тонн зэс, 1028 тонн алт, 81 мянга 600 тонн молибден, 6 мянга 145 тонн мөнгөний нөөцтэй гэж баталж байсан. Харин тодорхой нөхцөлд үр ашигтай нөөцийн тухайд, 3,7 тэрбум тонн хүдэр, 19.6 сая тонн зэс, 810 тонн алт, 75 мянга 500 тонн молибден, 5,905 тонн мөнгөний нөөцтэй гэж баталсан байжээ.

Тэгэхээр энэ удаад Оюутолгойн үр ашигтай нөөцийн хэмжээ үлэмж хэмжээгээр нэмэгдсэнийг зарласан хэрэг юм.

Харин Оюутолгой төслийг хариуцаж байгаа "Turquoise Hill Resources” компаниас мөн сарын сүүлээр Оюутолгойн 2014 оны техникийн тайланг гаргажээ. Түүндээ төслийн өнөөгийн цэвэр үнэ цэнийг 7.43 тэрбум ам.доллар гэж тусгасан байна.

Ингэснээр уг төслийн үнэ цэнэ өнгөрсөн оны тайлан, танилцуулгуудад өгүүлж байсан дүнгээс 2.4 тэрбум гаруй ам.доллараар буурсан үзүүлэлт болж байна. Дэлхийн хэвлэлүүд Монгол улсын Засгийн газар татварын акт гаргасантай холбоотойгоор "Рио Тинто” энэ төслийн үнэлгээг 2.5 тэрбум доллараар буурууллаа хэмээн мэдээлсээр байгаа.

Эсрэгээр "Turquoise Hill” компанийн цахим хуудастаа дэлгэсэн тайланд дурдсанаар төслийн үйл ажиллагааг хойшлуулсан нь үнэлгээг 800 сая ам.доллараар, далд уурхайн олборлолтын бүтээмж төсөөлж байснаас доогуур болж байгаа нь 1.5 тэрбум доллараар тус тус бууруулахад хүргэсэн хэмээн тэмдэглэж. Ийнхүү Оюутолгойн нөөц нэмэгдсэн ч төслийн үнэ цэнэ буурсан үзүүлэлттэй байна.

Г.Самбаа

gereg.mn