Ашигт малтмалын газрын Нүүрсний хэлтсийн дарга Б.Алтсүхээс "Монгол нүүрс” хөтөлбөрийн талаар тодрууллаа.

-"Монгол нүүрс” хөтөлбөр хэзээ албан ёсоор хэрэгжих вэ?
-"Монгол нүүрс” хөтөлбөрийг 2005 оноос боловсруулж эхэлсэн. Тухайн үеийн нөхцөл байдлаас шалтгаалан хөтөлбөр гурван ч удаа чиглэлээ өөрчилж, нэмэлт засвар орж байв. Ажлын хэсэг эхний ээлжид эрчим хүчний нүүрсний экспортыг нэмэгдүүлэхээр зорьж байсан юм. Харин 2011 онд нүүрсний экспорт 20 сая тонныг давж, хэмжээний хувьд өндөр өсөлт гаргасан тул хөтөлбөрийн чиглэлийг дахин өөрчилсөн. Ингээд нүүрсээ гүн боловсруулах, угаах, нэмүү өртөг шингээх чиглэлээр хөтөлбөрөө нэмж боловсруулах ажил эхэлсэн юм. "Монгол нүүрс” хөтөлбөр төслийн эхний хувилбар бараг бэлэн болчихсон байгаа. Гэхдээ нүүрсний үнэ унасан, үйлдвэрлэл багассан үед батлах нь хэр үр дүнтэйг эргэж харах нь зүйтэй. Бидний зүгээс үүссэн нөхцөл байдлыг сайтар үнэлж, энэ онд Засгийн газарт танилцуулах зорилготой байна. Нүүрсний салбар тааруу, зах зээлийн өрсөлдөөн ширүүсч байгаа тул хөтөлбөрт дахин өөрчлөлт оруулах шаардлага бий.

-Манайх нүүрсээ "Нэг цонхны бодлого”-ын хүрээнд зарж байгаа юу. Мөн жишиг үнийн асуудал салбарын хэмжээнд нэлээд маргаан дагуулах болсон. Энэ асуудал яаж шийдэгдсэн бэ?
-Зөвхөн нүүрс ч биш, эрдэс баялгийн бүтээгдэхүүнд жишиг үнэ тогтоож байгаа нь "Нэг цонхны бодлого”-д ойртуулж байгаа хэлбэр юм. Ер нь "Эрдэс баялгийн бирж” байгуулж, түүгээр дамжуулан түүхий эдээ арилжаалах санал нэг бус удаа гарч байсан. Бирж нь "Нэг цонхны бодлого”-ыг хэрэгжүүлэх хамгийн боломжтой арга хэрэгсэл. Хэрэв зах зээл эерэг, үнэ өндөр байгаа нөхцөлд "Нэг цонхны бодлого” хэрэгжвэл илүү ашигтай. Өөрөөр хэлбэл, түүхийн эдийн үнэ өсөлттэй байгаа үед биржээр дамжуулан түүхий эдээ худалдах нь оновчтой. Жишиг үнийг Сангийн яам болон Уул уурхайн яамнаас тогтоодог. Гэхдээ жишиг үнийн аргачлалаас шалтгаалж зарим компани гэрээний үнийг мөрдөж байна. Энэ оны нэгдүгээр сараас нүүрсийг ангилж, стандарт тогтоосон ч "Нэг цонхны бодлого”-оор нүүрсээ зарж эхлээгүй.

-Энэ жил хэдэн аж ахуйн нэгж уулын ажлын төлөвлөгөөгөө өгөв?
-Манайд 60 орчим аж ахуйн нэгж уулын ажлын төлөвлөгөөгөө танилцуулж, зөвшөөрөл авсан. Үүнээс 20 орчим нь экспорт хийнэ гэсэн хүсэл сонирхолтойгоор илэрхийлсэн. Монгол Улсын хэмжээнд үндсэн хоёр том ордоос экспорт хийж байна. Энэ нь Тавантолгой, Нарийнсухайт. Мөн Ховдын Хөшөөтийн ордоос нүүрс олборлож, экспортолж байгаа. Нүүрсний экспорт хийх гэж буй шинэ компаниуд зах зээлийн маш сайн судалгаа хийх шаардлагатай. Учир нь дээр дурдсан компаниудтай дотооддоо өрсөлдөж байж зах зээлд байр сууриа олно. Үүнээс гадна дэд бүтэц, байршил, туршлага, нүүрсээ борлуулах гэрээний нөхцөл гээд шинэ компаниудад бэрхшээл мундахгүй.

-Энэ онд 15 сая тонн нүүрс экспортолно гэж төлөвлөөд байгаа. Энэ боломжтой юу?
-Боломжтой. Манайхаас энэ жил 20 орчим сая тонн нүүрс гаднын зах зээлд нийлүүлэх боломжтой гэж тодорхойлсон. Төсөвт суусан тоо бол нөөцтэй төлөвлөлт юм. Хамгийн оргил үедээ 22.5 сая тонн нүүрс гаргаж байсан, хамгийн бага нь 19.5 сая тонн. Энэ жил өнгөрсөн оны хэмжээнд хүртэл нүүрс экспортлох болов уу.

Б.Тулгат

Засгийн газрын мэдээ