"Эрдэнэс-Таван Толгой” ХК  шинэ гэрээт олборлогч "ТТJVCO” компани руу өөрийн 206 ажилтнаа шилжүүлэх шийдвэрт хүрээд байгаа билээ. Харин уурхайчид "Эрдэнэс-Таван Толгой” ХК-иас явахгүй гэдгээ илэрхийлж, суулт зарлаад байгаа нь сүүлийн үед  олны анхаарлын төвд байна. Асуудал яагаад үүссэн бэ гэдгийг тайлбарлахын тулд таван жилийн өмнөх түүх сөхөх хэрэг гарч байна. Манай улс одоогоос таван жилийн өмнө Тавантолгойн ордын Цанхийн зүүн хэсэгт гэрээгээр нүүрс олборлох оператор компани шалгаруулах тендер зарласан. Сонгон шалгаруулалтад Австралийн "МакМahon holdings” компани шалгарч, 2011 оны 11 дүгээр сараас нүүрсээ олборлуулж эхэлсэн юм. Гэвч  гэрээний "зэс” цухуйж, гэрээг сайжруулах, шинэчлэх зайлшгүй шаардлага гарсан байна. Үүнд юуны түрүүнд нүүрсний зах зээл дэх үнийн таагүй нөхцөл гол нөлөө үзүүлсний дээр  2011 оны гэрээний нөхцөлөөр "Эрдэнэс-Таван Толгой” ХК гарсан зардал болгонд мөнгө төлөх "ял”-тай заалтууд халгаатай болж эхэлжээ. Нүүрсний үнэ зах зээлд өндөр байсан үед байгуулсан гэрээний нөхцөлүүд аажмаар үнэ унаж байгаа зах зээлтэй зохицолдсонгүй. "Эрдэнэс- Таван Толгой” ХК-нь муу гэрээнүүдийн (Чалкогийн гэх тодотголтой гэрээ ч бий) үр дагаварыг ханатлаа амсаж байгаа компанийн нэг гэж хэлж болно.  "Макмахон”-ы гэх тодотголтой гэрээ ч компанийн санхүүд дарамт болсноор "Эрдэнэс­-Таван Толгой” ХК-ийн Төлөөлөн удирдах зөвлөл гэрээг шинэчлэх, сайжруулах үүрэг өгсөн байна. Ингээд Цанхийн зүүн уурхай 2014 оны 8 дугаар сарын 14-ний өдөр зогсолт хийжээ. Харин ажилчид өнөөдрийг хүртэл сул зогсолтын 60 хувийн цалингаа компаниасаа авсаар байгаа аж. Энд нэг зүйлийг онцлоход компанийн ТУЗ-өөс Цанхийн баруун хэсэгт гэрээт олборлогчоор ажилладаг  "Монгол Уурхайчин Нэгдэл”-тэй 2013 онд байгуулсан гэрээний нөхцөлд ойртуулж "Макмахон”-той хийсэн гэрээг сайжруулах үүрэг өгсөн байна. Цанхийн баруун хэсэгт үйл ажиллагаа явуулдаг  гэрээт олборлогчийн уулын цулын ажлын хөлс "Макмахон” компанийнхаас хоёр дахин бага ч бүтээмж нь өндөр байдгийг өнгөрсөн хугацаанд монголчууд харсан билээ. Ингээд амаргүй хүнд нөхцөлд гэрээг шинэчлэх хоёр талын хэлэлцээ 8 сар гаруй хугацаанд үргэлжилсээр 2015 оны 4 дүгээр сард ТУЗ-өөс хэлэлцээний ширээний ард дахин сууж шийдэлд хүрэх, эс хүрвээс гэрээг цуцлах үүрэг өгчээ. Гэтэл "Макмахон” компани "ТТJVCо”-ийн 100 хувийн хувьцааг эзэмшдэг "Five Hills” компанийг өөр компанид зарсан байна. Гэвч асуудлыг эвийн журмаар шийдэх тохиролцоонд хүрснээр "ТТJVCо”-той "Эрдэнэс-Таван Толгой” ХК-ийн толгой компани "Эрдэнэс-Монгол” ХХК-ийн дэд захирлаар удирдуулсан ажлын хэсэг 2015 оны 8-р сараас эхлэн хэлэлцээ хийж 2015 оны 9 дүгээр сарын 29-ний өдөр шинэчилсэн гэрээнд гарын үсэг зуржээ. Шинэчилсэн гэрээгээр бол нэгдүгээрт, "Эрдэнэс-Таван Толгой” ХК зардлаа 40 орчим хувиар бууруулах боломжтой болсон, хоёрдугаарт, Цанхийн зүүн хэсгийн үйл ажиллагааг эхлүүлж, олборлогчийн хөлсийг нүүрсээр төлж, үлдсэнийг нь Чалкогийн өрөнд өгөх давуу талтай болсны дээр ажилтнуудынхаа ажлын байрыг хадгалж чадсан нөхцөлүүдийг гэрээнд тусгаснаараа ач холбогдолтой болсон гэж тайлбарлаж байгаа юм. Компанийн удирдлагууд ажилтнуудынхаа ажлын байрыг хадгалахын тулд бүхий л бололцоогоо дайчлан ажилласнаа хэлж байна. Нөгөө тал сонгон шалгаруулалтаар ажилтнуудыг нь  авах санал ч тавьсан байна. Харин тэр санал үл дэмжигдсэн бөгөөд 2014 оны 8 дугаар сарын 14-ний өдрөөс өмнө уурхайд ажиллаж байсан Захиалагчийн бүх ажилтанд үйл ажиллагаа эхлэх өдрөөс ажил нь эхлэх ажлын байр санал болгож, цалингийн хэмжээг бууруулахгүй, ажлын байрны нөхцөлийг дордуулахгүйгээр ажиллуулах зэрэг заалтуудыг оруулж чадсан байна. Шинэчилсэн гэрээний дагуу ажилтнуудыг шилжүүлэхгүйгээр цаашид "Эрдэнэс-Таван Толгой” ХК-ийн менежмент дээрх байдлаар үргэлжилбэл санхүүгийн эрсдэлд орох учраас зайлшгүй ийм шийдвэрт хүрч, Цанхийн зүүн уурхайг ажиллуулахаар зэхэж байгаагаа тус компанийн удирдлагууд тайлбарлаж байгаа юм. Тус компанийн удирдлагууд уг шийдвэрийг хуулийн хүрээний дагуу хугацаанд нь Үйлдвэрчний эвлэл болон ажилчдын төлөөлөлд 2015 оны 10 дугаар сарын 12-нд албан ёсоор амаар мэдэгдэж, мөн сарын 16-ны өдөр суулт зарласан ажилтнуудтай уулзаж, тодорхой мэдээлэл солилцсон бөгөөд 19-ний өдөр нь Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүд нь хүлээн авч уулзсан байна.  "Эрдэнэс-Таван Толгой” ХК-ийн ажилчидтай үйлдвэрчний эвлэлийн хамтын гэрээ байгуулах тухай асуудал мөн ойрын өдрүүдэд яригдаж байгаа. Эх сурвалжаас авсан мэдээллээр  ойрын хугацаанд хамтын  гэрээ байгуулах ажлыг ажил болгохоо хоёр тал тохиролцсон байна.                                                                           

                                                                                                                           А.Дөлгөөн