Засгийн газар Таван толгойн орд газрыг хэзээ, хэн, хэрхэн яаж ашиглах хувилбараа УИХ-д өргөн барилаа. УИХ дээр танилцуулж буй байдал, гишүүд буюу ард түмний элч нарын асуулт, лавлагаанд өгч буй хариулт, байдал төрх, үзүүлж буй хариу урвал гэх мэтээс харахад маш танил дүр зураг өөрийн эрхгүй санаанд бууж байна. Энэ бол Оюу Толгой, түүнд тавьсан найдлага, горьдлого, хүлээлт, мөрөөдөл агуулсан тун саяхны танил дүр зураг. Ганц ялгаа нь Оюу Толгойгоос Таван Толгойг хэлэлцэх үеийн цаг хугацаанд чанарын ялгаа гарав.

Монголын үндэсний компаниуд сэрэв. Монгол улсаа эх оронч цээжээ дэлдэж эсвэл уран гоё зөгнөлөөр хөгжүүлэхийг боддог хүмүүс биш бас тэдний үгэнд итгэж үнэмшдэг олонхи буюу огт анзаардаггүй эсвэл анзааруулахыг хүсдэггүй, сатааруулах бодлогыг системтэйгээр хийдэг тэр хэсгийн нөлөөнд автагдсан олонхи биш, 20 жил бизнес гэдгийн жаргалаасаа илүү зовлонг нь туулсан, мөнгө гэдэг зүйлийн үнэ цэнийг нь мэддэг, түүнийг яаж босгодог, яаж зарцуулдагийг мэддэг хэсгийн үндэсний мэдрэмж сэрэв. Тэд "яагаад” гэдэг үгээр эхэлсэн маш, олон асуултуудын хариуг "яаж шийдэх” гэсэн тодорхой хариулттайгаар нийгэмд өгч эхлэв. Энэ бол Монголын бизнеснийхний Таван толгойд өгч буй хариулт, нийгэм ойлгоод дэмжээд байхад нийгмийн бодол санааг дагадаггүй явж ирсэн, түүний үр дүнд нь нийгмийг саарал гундуу өнөө цагт нь хөтөлж авчирсан шийдвэр гаргагчдад өгсөн маш тодорхой хариулт юм. Өргөн утгаар нь авч үзвэл Таван толгойн асуудал энэ хариултын дагуу шийдэгдэхүү, эсвэл өөр замаар шийдэгдэх үү гэдгээс Монголын хөгжлийн өнөө болон ирээдүй шууд хамаарна.

Монголын хувийн хэвшил монголынхоо төрөөс тэгш боломж олгохыг хүсэв.Төр хариуд нь тэгш хуваарилалт амлав. Монголын хувийн хэвшил Монголынхоо төрөөс хамтран ажиллахыг хүсэв. 20 настай хүүхэд ааваасаа өөрт нь итгэл үзүүлэхийг хүсэв. Аавынхаа мэдлэг ухааны дагуу аавынхаа дэмжлэгтэйгээр өрх гэрийнхээ амь амьжиргааг дээшлүүлэе, айлаас эрхээр авдраа хамт уудлая гэж гуйв. Аав нь хэлэв: "Үгүй ээ, хүү минь чи хүлээ.Ойрын болон холын хөршүүдтэйгээ нийлээд энэ гэр орноо сайхан төвхнүүлнэ, 5 настай отгон дүүд чинь би энэ ажлыг хариуцуулна, чамд тэр үед хийх аахар шаахар ажил зөндөө олдноо гэв. 20 настай хүү нь хэлэв: "Үгүй ээ ааваа, би өдий хүртэл таны бодлоор, таны удирдлагаар л явж ирсэн. Гэхдээ өнгөтэй, өөдтэй айлуудыг хараад байхнээ тэд эхлээд хүүхдүүдээ өсгөж эрийн цээнд хүргэчихээд, дараа нь тэдэнтэйгээ хамт амь амьжиргаагаа хэрхэн яаж дээшлүүлэхээ зөвлөж ярилцаад хөрөнгө чинээ, хүч, эрх мэдлийг нь зөв хувиарлаад хол, ойрын хөршүүдтэйгээ хамтарч хийх ажил байвал хийгээд явдаг юм байна лээ. Тэрнээс биш хүүхдүүдээ голоод хөршүүдээ шилээд явдаггүй юм байна лээ шүү "Аав нь: "За чи дут! Энэ авдрын доторхийг зөв ашиглах талаар аав нь аль хэдийн бодчихсон. Хол, ойрын хөршүүдтэйгээ нийлж ашиглаад хэдэн үеэрээ баян тарган явах болно. Хүн бүрд тэгш хувь хүртээнэ, хүү минь чи ч бас хүртэнэ хотол олноороо сайхан жарганаа.Харин наана нь хол, ойрын хөршүүдийгээ уралдуулаад хэн их зоос амалсанд нь хоймрын авдраа нээнэ дээ…

Хүүхдүүд та нарыгаа болон хол ойрын ураг төрлөө л бодож ингэх гэж байна аав нь…” гэв.
20 настай хүү нь хэлэв: "Аав таны агуу ухааныг хүү нь хүндэлж байгаа ч гэсэн хэлж сануулах хэдэн зүйл байна. Авдрын доторхи маань уул нь аав таных ч биш минийх ч биш ах дүү, ураг төрөл бид бүгдийнх гэж эцэг өвгөд минь өвлөн үлдээж өнөө үед хуульчлагдан батлагдсан бусуу? Аав минь та үр хүүхэд биднийхээ мэргэн бодлогыг тань дагаж отгон, дунд, ууган хүүхдүүд чинь бүгд нийлээд авдран доторхоо ухаж ашиг тусыг нь гаргая, хол ойрын хөршүүдээ хүндэлж хамтран нэгдээд зүтгэе, харин эзэн нь юмаа мэддэг ёсоор эцэг өвгөдийнхөө энэ өвийг аав таныхаа дэмжлэгээр аваад цааш нь явая гэсэн санал бодлыг юунд үл ойшооно? Хойд талын хөрш маань хорин жил бидэнд нүүр өгсөнгүй, урд талын хөрш маань уриалгахан зантай ч угийн холч бодолтой, холын хөрш маань 2 хөршийг маань хазаарладаг ч наймаанд найзгүй гэж ханддаг байхад та юунд хүүхдүүдээ бус хөршүүдээ чухалчилна вэ?” гэв. Аав нь хэлэв:”Хүү чиний үг надад өнгөрснийг бодогдуулж ирээдүйг сануулав. Өнөөдрийнхөө гачланд хэтэрхий зовж өнийн холыг аав нь үл харав. Өвгөдийнхөө сургаалыг дагаж үр хүүхэд та нартайгаа зөвлөе би, өнөөдрийн уушигнаас илүү маргаашийн өөхийг бодое би…”

Эцэг, хүүгийн үлгэр ингэж жаргалтай төгсдөг. Энэнээс өөрөөр төгсөх нь ч бий. Эцэг нь хүүхдүүдийнхээ хэлснийг үл тоомсорлон өөрийнхөөрөө зүтгэж төгсдөг ч бий. Харин Таван толгойн асуудлаар төр, хувийн хэвшлийн "Үлгэр” хэрхэн төгсөх бол?!

МҮХАҮТАНХИМ
2010 он