- Төв цэвэрлэх байгууламжийг хэзээ засах нь тодорхойгүй байна –

Хотын "анхилам” үнэр хэдийнэ ханхлаад эхэлчихэж. Хавар болж байна, арга ч үгүй биз. Толгойт, Сонсголон, "Москва”, I хороололд амьдардаг иргэдийн хамарт өмхий үнэр "уламжлал ёсоор” хүрч, бухимдуулаад эхэлжээ. Тэр хавийн иргэдийн зарим нь "Өвөл ч үнэртэж л байсан” гэж дассан янзтай ярьж байх юм. Цаашид бүр дулаарч, зун болоход үнэр хэрхэхийг тэнгэр бурхан, Төв цэвэрлэх байгууламжийнхан өөрсдөө ч биш, АСЕМ-аас өмнө амжуулахаар төлөвлөж буй, 8.1 тэрбум төгрөгийн гэх тодотголтой засвар, үйлчилгээний ажил "хэлж өгөх” учиртай.

Насан өндөр болсон байгууламж нүд аних шахсаны нэг жилийн "ой” удахгүй тохионо. Өнгөрсөн хавар тоног төхөөрөмжүүдээр нь нар, сар гэрэлтэн, улаанбаатарчуудын бохирыг Туул гол руу шууд асгах шахаагүй юү. Цаашлаад намар нь нөгөө үнэр Төрийн ордонд "зочилж”, дарга нарыг сандаргасан даа. Чухам үүнээс үүдэн 8.1 тэрбум гэх том тоо гарсан юм.

Энэ жил Төв цэвэрлэх байгууламжид хүндрэл тулгарахгүй байх найдвар бий. "Ойгоо” шинэ ажлаар угтаж буй учраас тэр. Өнгөрсөн хоёрдугаар сард "Лагийн талбайгаас гарах өмхий үнэрийг дар” гэж Засгийн газар хотын удирдлагуудад үүрэгдсэн. Зөвхөн үнэр дараад зогсохгүй, зарим тоног төхөөрөмжийг нь додомдоход зориулан 8.1 тэрбум төгрөг төсөвлөв. Засгийн газрын шийдвэрийн дагуу ирэх зургадугаар сарын 15 гэхэд үнэр арилах ёстой.

Дээрх зорилтод хүрэхийн тулд нэн даруй засвар, үйлчилгээгээ эхлэх хэрэгтэй болов уу. Гэхдээ өмхийн эсрэг авах арга хэмжээ одоохондоо эхлээгүй байна. Уг ажлыг гардан зохион байгуулж буй хотын захиргааныхнаас энэ талаар тодруулахад "Одоохондоо ярихад эрт байна. Туршилтын шатанд байгаа” гэсэн юм. Холбогдох зарим мэргэжилтэн "Энэ долоо хоногоос эхэлж магадгүй” гэж хариулсан. Сураг сонсох нь ээ, ер нь хэдийд, хэрхэн хэрэгжүүлэхээ ч нэг мөр болгоогүй байгаа дуулдана лээ.

ҮНЭР ДАРАХ АЖИЛЛАГАА

Өнгөрсөн хавар, намар үүссэн асуудлаас үүдэн олон дарга газар дээр нь очин харж, шалгасны дүнд өдгөө 8.1 тэрбум төгрөгтэй болчихоод буй. Уг хөрөнгөөр хэдийд юу хийх нь Улаанбаатар хотын ерөнхий менежерийн шийдвэрээр тодорхой болох гэнэ. Энэ талаар УСУГ-ын дарга С.Үнэн "Улаанбаатар хотын Захирагчийн ажлын алба (ЗАА) шийдвэрээ гаргачихвал бид маш хурдан, амжилттай хэрэгжүүлэхэд анхаарах ёстой. Манай байгууллага төсөвлөсөн хөрөнгийг нийт найман ажилд зарцуулахаар санал боловсруулж, ЗАА-нд өгсөн.

Үүнд лаг боловсруулах технологи нэмэх, тоног төхөөрөмж худалдаж авах, эмзэг байгаа цэгүүдээ засах ажил багтсан. Эцсийн шийдвэрийг ЗАА-наас гаргана. Үнэр дарахын тулд геомембран гэдэг зүйл тавих шаардлагатай байна. Энэ нь талбай дээр ил асгаж буй түүхий лагийг битүү саванд хийнэ гэсэн үг юм. Геомембран нь лагийг тодорхой хугацаанд хадгалж, усыг нь гадагшлуулаад, тунасан хэсгийг нь барьж үлддэг технологи. Ийм төхөөрөмж нэлээд хэдийг Төв цэвэрлэх байгууламжид суурилуулах нь зүйтэй” гэв.

УСУГ засвар эхлэхийн өмнөх бэлтгэл ажлуудаа амжуулчихаад байгаа гэсэн. Юуны өмнө лагийн талбайгаа цэвэрлэж, геомембран тавихад бэлэн болгосон аж. Үүнээс гадна засаж дуусах хүртэл хотоо өмхийрүүлчихгүй байх үүднээс шинээр асгасан лаг дээр үртэс асгаж, үнэр дарах арга хэмжээ авч буй гэнэ лээ.

Төв цэвэрлэх байгууламжийн бохир Туул голын мөсийг ханзалж байна

ЦЭВЭРЛЭГЭЭНИЙ ТҮВШИН 80 ХУВЬТАЙ БАЙНА

Байгууламжийн үйл ажиллагаа өнгөрсөн жилийнхийг бодвол харьцангуй сайн байгаа гэнэ. Доголдол гарсан даруйд бага багаар зассаар өдий хүрсний дүнд цэвэрлэгээний түвшин 80 орчим хувьтай болжээ. Өнгөрсөн хавар л гэхэд энэ үзүүлэлт 70 орчим хувь байв. Арьс ширний үйлдвэрүүд бүгд ажиллаад эхэлчихсэн учир хүлээн авч буй бохир усны хэмжээ нэмэгдэх хандлагатай болжээ.

Мөн сүүлийн таван жил ороогүй их цас өнгөрсөн өвөл унаснаас шар усны үер бууж, хөрсний ус орж ирэх нь ихэсчээ. Бохир ус дамжуулах шугамууд цэвэр усных шиг өндөр битүүмжлэлтэй байдаггүй тул элдэв янзын хаягдал орж ирэх магадлал өндөр аж. Цаашид борооны улирал эхэлж, байдал даамжирч болзошгүй тул хөрсний уснаас хамгаалах арга хэмжээ авч, томоохон коллекторуудаа бөглөн, битүүмжилж буй юм байна.

Үнэр дарах ажиллагааны хүрээнд байгууламжийн үйл ажиллагааг ч бас давхар сайжруулахгүй бол болохгүй гэнэ. Нэгэнт л арьс шир, ноос ноолуур угаадаг үйлдвэрүүд ажиллаж байгаа, улаанбаатарчууд бохироо гаргасаар байна. Манайх хөдөө аж ахуйн орон учраас үйлдвэрүүдийг боож хаах нь учир дутагдалтай төдийгүй нийслэлчүүдийг бохир гаргахгүй амьдар гэх нь бүр ч боломжгүй хэрэг тул бага зэрэг додомдоод ажиллуулахаас л өөр замгүй.

Ялангуяа арьс ширний үйлдвэрүүдийн бохирыг анх хүлээн аваад төв байгууламждаа нийлүүлдэг "Харгиа”-гийн үйл ажиллагааг шинэ түвшинд гаргаж, технологийг нь өөрчлөх, цаашлаад шинээр барих арга хэмжээ авахгүй л бол Төв цэвэрлэх байгууламжийн биологийн цэвэрлэгээг сэргээх үндэслэлгүй аж.

АСЕМ БАС АРЬС ШИРНИЙ ҮЙЛДВЭРҮҮД

Химийн цэвэрлэгээ хийх дамжлагагүй, зөвхөн биологийн цэвэрлэгээ хийдэг байгууламж руу химийн бодистой бохироо нийлүүлдэг арьс ширний үйлдвэрүүд бол Төв цэвэрлэх байгууламжийн үйл ажиллагааг доголдуулагч, өмхий үнэр гаргагч гол буруутан гэгддэг. АСЕМ-ын үеэр өмхий үнэртүүлэхгүй байх үүднээс арьс ширний үйлдвэрүүдийг хааж магадгүй гэсэн худал, үнэн нь мэдэгдэхгүй хов олон нийтийн сүлжээнд газар аваад байна.

Энэ нь үнэн, эсэхийг холбогдох газруудаас тодрууллаа. Мэдээлэл оргүй худал биш ч, цахим ертөнцийнхөн бага зэрэг дэвэргэжээ. Бүх үйлдвэрийг нэгэн зэрэг хавтгайруулан хаах биш, тодорхой хэмжээнд шаардлага тавиад, биелүүлж буй, эсэхийг харгалзан шат дараатай арга хэмжээ авах аж.

Арьс ширний үйлдвэрүүд технологийн хувьд тунгаагууртай юм уу, цэвэрлэгээний шат дамжлагатай байдаг дэлхийн жишиг бий. Манайхан шиг химийн хортой бохироо дураараа цэвэрлэх байгууламждаа нийлүүлдэггүй гэсэн үг. Олон улсын энэ жишигт үйлдвэрүүдээ нийцүүлж ажиллуулахын тулд БОНХАЖЯ, АҮЯ, МХЕГ, УСУГ тэргүүтэй холбогдох байгууллагууд үйлдвэрүүдийг шалгаж эхэлжээ.

Гэхдээ аж ахуйн нэгжүүдийг торгон дарамталж, хашраах биш, үйл ажиллагаагаа засаж сайжруулах, технологио шинэчлэх шаардлага тавьж байгаа аж. Тавдугаар сарын 1 гэхэд шаардлагыг биелүүлээгүй, тодорхой өөрчлөлт гаргаагүй компаниудыг хаах гэнэ лээ.

Тавьсан шаардлагыг биелүүлж, дүрмийн дагуу ажиллахаа амласан 20 гаруй аж ахуйн нэгж өдгөө УСУГ-тай гэрээгээ (Төв цэвэрлэх байгууламжид бохир нийлүүлэх аж ахуйн нэгжүүд тус газартай гэрээ байгуулж ажилладаг) шинэчлэн байгуулаад буй гэнэ. Одоогоор арьс ширний 30 гаруй үйлдвэр уг байгууламжид бохироо нийлүүлж байна.

ШИНЭ БАЙГУУЛАМЖ ХААНА "ЯВНА”

Төлөвлөсөн, зорьсныхоо дагуу зургадугаар сарын 15 гэхэд үнэрээ багасгаж чадвал сайн л хэрэг. Гэхдээ улаанбаатарчуудын эрүүл мэнд, цэвэр орчинд амьдарч суухтай холбоотой энэ арга хэмжээ үнэндээ АСЕМ-ыг угтсан, аргацаасан хэрэг. Төв цэвэрлэх байгууламж тойрсон маргаан, түүнээс гарч буй үнэр Улаанбаатар хотыг ид бужигнуулж байхад манай улс АСЕМ зохион байгуулах тухай ярьж байв. Бохироо ч зайлуулж чаддаггүй Улаанбаатар хот дэлхийн хамгийн том жорлон болохдоо тулаад байхтай зэрэгцэн АСЕМ-ын тухай ярих нь үлгэр домог шиг сонсогдолгүй дээ.

Үнэндээ 8.1 тэрбум төгрөгөөр арга хэмжээ авлаа ч үнэр бүрмөсөн дарагдахгүйг нийслэлийн иргэдэд дуулгая. Өнгөрсөн намар бид "олон жилийн дунджаас” илүү үнэртлээ. Тийм хэмжээний "юм” АСЕМ-ын үеэр үнэртэхээс сэргийлэхийн тулд арга хэмжээ авч буй. Түүнээс биш, хорхойтой шүдийг сугалж байгаа юм шиг огт үнэргүй болчихгүй гэсэн. Шинийг барьтал шүү дээ.

Шинэ байгууламж хаана "явна” вэ. Өнгөрсөн арваннэгдүгээр сард Төв цэвэрлэх байгууламжийг концессын гэрээгээр бариулахаар Засгийн газар шийдвэрлэсэн. Эхний ээлжинд 11 компани санал ирүүлснийг шалгаруулж, богино жагсаалт гаргаад буй гэнэ. Богино жагсаалтад таван аж ахуйн нэгж үлджээ. Тус компаниуд энэ сарын 11-нээс өмнө шинээр барих саналаа өгөх ёстой. Саналуудыг нь дахин үнэлж, гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах аж.

Цэвэрлэх байгууламжийг шинэчилтэл дахиад хэдэн ч оныг үдэх юм билээ. Чухал арга хэмжээний өмнө аргацааж, нүд хуурч болно. Харин АСЕМ-ын дараа шинэ байгууламж барихаа таг мартчих вий.

Ч.МӨНХЗУЛ