Завхан аймагт ганц байдаг уурхай Хонконгийн хөрөнгө оруулалттай "Баян-Айраг эксплорэйшн” компанийн эзэмшлийнх. Энэ уурхайн үйл ажиллагааны улмаас их хэмжээний цианит натри алдагдаж, хөрсөнд шингэсэн гэх гомдлыг хууль хяналтын байгууллагынханд шалгуулахаар мэдэгдсэн тухайгаа орон нутгийн эх сурвалж бидэнд мэдээллээ.

Тус аймгийн Дөрвөлжин сумын нутагт үйл ажиллагаа явуулдаг дээрх уурхайн орчимд олон тооны шувуу үхэж, харуул хамгаалалтын албаныхан нь түүж, цуглуулан устгаж байгааг орон нутгийн иргэд харсан байна. Улмаар үүнийгээ мэргэжлийн хяналт болон цагдаагийн байгууллагад мэдэгдсэний дагуу Ажлын хэсэг гарган шалгаж эхэлсэн гэнэ.

Энэ тухай Дөрвөлжин сумын нутгийн зөвлөлийн эх сурвалж "Баян-Айраг эксплорэйшн” компанийг орон нутагт хөрөнгө оруулж, сайн, сайхан үйл ажиллагаа явуулна гэж бодож байв. Тэгтэл байгаль орчинд хор хохирол учруулаад байна. Малчдын бидэнд хэлж буйгаар наймдугаар сарын 20-доос эхлэн эдний уурхайн орчимд болжмор олноороо үхэх болсон. Аравдугаар сарын 20-дын үед хууль хяналтын байгууллагынхан мэргэжлийн шинжээчидтэй хамт очиж шалгахад нийт 1000 болжмор үхсэн байсныг олж устгасан гэсэн мэдээлэл бий. Шувуу ингэж олноороо үхэж байгаа нь магадгүй химийн хортой бодистой холбоотой болов уу гэж үзэж байгаа” гэв.

Энэ талаар прокурорын байгууллагын эх сурвалж "Завхан аймгийн Дөрвөлжин суманд уул уурхайн олборлолтын улмаас хөрсөнд цианит натри алдагдаж, шувуу олноороо үхсэн гэх мэдээллийг мэргэжлийн шинжээчдийн баг аравдугаар сарын сүүлчээр шалгаад ирсэн. Улмаар "Тусгай зөвшөөрлийн дагуу ашигт малтмалын хайгуул, ашиглалт, олборлолтын үйл ажиллагаа явуулж буй талбайд химийн хорт болон аюултай бодис хэрэглэх журам зөрчсөний улмаас байгаль орчинд онц их хэмжээний хохирол учруулсан” гэсэн үндэслэлээр Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 214 дүгээр зүйлийн гурав дахь хэсэгт зааснаар эрүүгийн хэрэг үүсгэх тогтоол үйлдэн Зохион байгуулалттай гэмт хэрэгтэй тэмцэх газарт шилжүүлсэн.

Хэргийн газарт ажилласан шинжээчдийн дүгнэлт удахгүй гарна. Тэндээс асуудал тодорхой болох байх. Тус уурхайнхан үйл ажиллагаа явуулахдаа анхнаасаа мал, амьтад, шувуудыг химийн хорт бодист ойртуулахгүй байх хамгаалалт хийгээгүйгээс ийм асуудал үүссэн байж болзошгүй. Түүнээс гадна хаягдлын сан нь ч цоорсон байх магадлалтай гэсэн анхан шатны дүгнэлт гарсан гэсэн. Шинжээчдийн дүгнэлт албан ёсны болмогц хаягдлын сан цоорсноос байгаль орчинд ямар хохирол учирч байгаа нь тодорхой болох байх” гэлээ.

Уг нь энэ мэт асуудлаас шалтгаалаад уурхайн үйл ажиллагааг түр зогсоох нөхцөл байдал үүссэнийг тэнд ажилласан шинжээчид холбогдох байгууллагад нь мэдэгдсэн ч ямар ч арга хэмжээ аваагүй, уурхай ажилласаар байгаа аж. Тэнд хөдөлмөр хамгаалал аюулгүй байдал зөрчигдөх явдал ч гарч буй гэнэ. Тухайлбал, өнгөрсөн долоо хоногийн сүүлчээр уурхайн уурын зууханд ажиллаж байсан хоёр хүн хөдөлмөр хамгаалал, аюулгүй байдлын журам зөрчсөнөөс нүүр нь түлэгдэж гэмтэн, орон нутгийн эмнэлэгт эмчлүүлж буй гэнэ.

Завхан аймгийн Дөрвөлжин суманд үйл ажиллагаа явуулж буй "Баян-Айраг эксплорэйшн” компани нь Хонконгийн "Керри” гэх группийн хөрөнгө оруулалттай, 2002 оноос хайгуулын үйл ажиллагаа явуулж, 2008 оноос ашиглалт явуулах болсон, Завхан аймаг дахь ганц уурхай аж. Тус компани нь энэ оны наймдугаар сараас Бороогийн алтны уурхайн адилаар нуруулдан уусгах технологи үйлдвэрлэлдээ нэвтрүүлэн ажиллаж буй гэнэ.

Завхан аймгийн Дөрвөлжин сумын Цогт багийн нутаг дахь алт, мөнгө, зэсийн асар их нөөцтэй Баян айраг уулыг эзэмшин үйл ажиллагаа явуулж буй уг ордод алтны 50 тоннын нөөц тогтоогдсон гэдэг. Харин "Баян-Айраг эксплорэйшн” компани 30 жилийн турш үйл ажиллагаа явуулах тусгай зөвшөөрөлтэй юм байна. Тус компанийн эзэмших талбай нь 6102 га аж.

Харамсалтай нь тус компанийнхан хаягдлын сангийнхаа ус нэвтрүүлэхгүй байх ёстой хамгаалалтын давхаргад чанаргүй плёнк дэвссэнээс тэр нь цоорч, хөрсөнд нэвчиж байж болзошгүй нөхцөл байдал үүссэн нь тус уурхайн өөрийнх нь лабораторид хийсэн шинжилгээгээр тогтоогдсон байна. Тиймдээ ч үйл ажиллагааг нь зогсоох үндэслэл бүрдсэн гэж шинжээчид үзсэн юм байна.

"Баян-Айраг эксплорэйшн”-ий үйл ажиллагаа явуулж буй Завхан аймгийн Дөрвөлжин сум бол тус аймгийн говийн бүс нутаг, усны хомсдолтойд тооцогддог аж. Говь л болсон хойно мэдээж гол, горхи бараг үгүй учраас худаг гарган газрын гүний усаа хүн, малгүй уудаг нь лавтай. Гэтэл хөрсөнд нь цианит натри нэвчиж байгаа нь орон нутгийн иргэд малчид, малд хор хөнөөл учруулж болзошгүй юм.

Магадгүй хэдэн жилийн дараа Хонгорын хордлого Дөрвөлжинд давтагдахгүй гэх газаргүй болох нь. Тиймээс яаралтай урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авах талаар компанийн зүгээс ч, хууль хяналтын байгууллагынхан, БОНХЯ-ныхан ч анхаарч ажиллах цаг болжээ.

Г.Равжаа

Өнөөдөр сонин