Монгол Улсын хэмжээнд хариуцлагатай уул уурхайг хөгжүүлье, ил тод байдлыг бий болгоё гэж 20-оод жил ярилаа. Энэ нь дарга нарын гоёж ярьдаг уриа лоозон болохоос бодит байдалд хэрэгжсэнгүй. Эрдэнэцагаан сумд үүссэн  нөхцөл байдал үүний хамгийн тод жишээ. Үндсэн хуулиар олгогдсон байгалийн баялаг ард түмнийх, иргэд оролцох эрхтэй гэсэн хуулийн заалт биелэхгүй байна. ашигт малтмалын тухай хууль, Байгаль орчны тухай хууль, Цөмийн энергийн тухай хууль, саяхан батлагдсан Газрын тосны тухай хууль бүгд хэрэгжихгүй байна. Иргэд олон нийт, уул уурхайн нөлөөлийн бүсэд амьдарч байгаа малчид энэ хууль дүрмийг мэдэхгүй байна. Хуулиа сурталчлах, хэрэгжүүлэхэд хяналт тавьдаг төрийн байгууллага  Засгийн газраасаа эхлээд аймаг, сумын аль ч шатанд алга. Уул уурхайн мэдээлэл орон нутгийн түвшинд хаалттай, лиценз авсан эзэн, компани, ямар чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулах, аймаг, суманд ямар татвар төлдөг талаарх мэдээлэл алга. Тэр бүү хэл, сумын Засаг дарга, ИТХ-ын дарга нар хэдэн лиценз өгснөө  ч мэдэхгүй байна. Ийм байдалтай 20-оод жил явлаа. Үүнийг үргэлжлүүлээд байвал Монгол Улс дээрээсээ шийдсэн гэж явсаар улс орны тусгаар тогтнол, аюулгүй байдал алдагдахад хүрчээ. Ялангуяа хил хязгаарын сум Эрдэнэцагаанд 33 лицензтэй, түүний 14 нь ашиглалтынх, үлдсэн нь хайгуулынх, уран гэхэд л дөрвөн том талбай, газрын тосны хоёр том талбай байна. Орон нутагт хяналт тавих ямар ч чадвар алга. Аймгийн мэргэжлийн хяналт, байгаль орчны байцаагчид  хааяа очиж бичиг өгдөг. Хяналт, шалгалт алга. Эрдэнэцагаанд малчдын ундны усаа авдаг худгаас хэчнээн тонноор нь ус татаж авч ширгээсэн, малын бэлчээрийг нь сүйтгэсэн, булаг шандыг нь боогоод хаячихсан зөрчил маш олон байна. Монголын төр хэний төлөө уул уурхайг ашиглуулж байгаа юм бэ. Төрийн бодлого өөрийн ард түмэн, тэдний сайн сайхны төлөө баялгийг ашиглуулах ёстой байтал дарга, сайд нар бүгд хөрөнгө оруулагчдын эрх ашгийг хамгаална гэж ярьдаг. Монголын төр татвар төлөгчдийн  мөнгөөр  гадны монополь болсон компани, төрд шигдсэн хүмүүсийн төлөө ажиллаж байгаа нь эмгэнэлтэй. Манай улс хариуцлагатай уул уурхай ашиглах олон улсын конвенцид 2006 онд нэгдсэн. Түүнийгээ хэрэгжүүлж, үүргээ хүлээх  ёстой. Олон улсын өмнө хүлээсэн үүрэг, өөрсдийн хяналт тавьж чадах чадварт суурилж аймаг,  сумын нутагт  лиценз олгох ёстой. Сүхбаатар аймагт  хэдэн уул уурхай байвал байгаль цаг уурын нөхцөлд тохирох вэ, тэнд байгаа хүмүүсийн хэрэгцээ шаардлагыг яаж хангах вэ гэдгийг тооцох ёстой. Жишээ нь, Эрдэнэцагаан суманд 33 уурхай ажиллавал тэнд амьдрал байхгүй болно. Гэтэл 20 жилд тэнд нэмэгдсэн ашиг алга. Харин ч нутгаа алдаж, хадлан бэлчээрээ сүйтгүүлж, улаан халцгай тал болгоод амьдрах аргагүй болж байна. Уул уурхайн тээврийн зам тавихгүйгээс уух усгүй, бэлчээргүй, малаас гардаг сааль сүү, ноолуурын хэвийн байдал алдагджээ. Дээр нь тэнд амьдардаг зээр, буга, бор гөрөөс  устаж сүйдэхэд хүрчээ. Уурхай ашиглана гэвэл мэргэжлийн хүндээ өгөх хэрэгтэй. Улсын хэмжээнд 3000 уурхайгаас 20 нь улсын төсөв бүрдүүлдэг, бусад  нь татвар, төлбөрөө төлдөггүй бол цуцлах хэрэгтэй. Түүнтэй нэг адил орон нутагт хариуцлагатай уул уурхайг цогцоор хөгжүүлэх ёстой. Хөрөнгөтэй, хариуцлагатай хөрөнгө оруулагчидтай  цөөхөн чанартай уурхайгаа ашиглаад бусдыг нь хаах хэрэгтэй.

Баялгаа, газар нутгаа лицензээр зараад байвал хойшид үр ач нар маань нутаггүй  болж гадны боол болно. Эрдэнэцагаан сумынхан эхнээсээ амьдрах аргагүй болж боолын хөдөлмөр эрхлэхээр урд хөршийг зориод эхэлсэн байна. Өөрсдийн баялагт эзэн байж чадахгүй, урагш хойш өдөр шөнөгүй зөөлгөж, тоос шороонд дарагдаж, амьдрах аргагүй дүрвэж байна шүү дээ. Энэ ҮАБЗ-ийн хойшлуулшгүй авч хэлэлцэх асуудал болжээ. Төрийн хар хайрцагны бодлого байх ёстой. НҮБ-ын судалгаагаар манай улсын газар нутгийн 50 хувь нь лицензээр гадны мэдэлд орж, гуравхан сая хүн амын 60 хувь нь ядуурсан байна. Үүнийг одоо л зогсоохгүй бол бид хэзээ ч  чадахгүй. Өргөн уудам газар нутагтай манай улсын хувьд хяналт тавих чадвар байхгүй. Төрд ч байхгүй. Мэдлэг чадвартай төрийн түшээд алга. Мэргэжлийн байгууллагын хэдхэн байцаагч хүч хүрэхгүй, боломж ч байхгүй. Ашиг олох гэсэн хүмүүсийн золиос болоод дуусна.