"Эрдэнэтийн-Овоо” ордыг анх 1963 онд Чех, Монголын геологичид нээж, уг орд газарт хайгуулын ажлыг гүйцэтгэсэн бөгөөд үргэлжлүүлэн ЗХУ-н геологичид орд газрын нарийвчилсан хайгуулыг богино хугацаанд хийж дуусгасан.

Эрдэнэтийн-Овоо”-нызэс, молибдены ордыг эзэмших Техник, эдийн засгийн үндэслэлбатлагдаж 1973 оны 2 дугаар сарын 20-ндуг ордыг ашиглах талаар /хуучин нэрээр/ БНМАУ, ЗСБНХУ-ынЗасгийн газрын хооронд түүхэн хэлэлцээр байгуулагдсан.

"Эрдэнэт" үйлдвэр байгуулах тухай гэрээнд Монголын талаас нам төрийн тэргүүн, Сайд нарын Зөвлөлийн дарга Ю.Цэдэнбал, Зөвлөлтийн талаас Сайд нарын Зөвлөлийн орлогч дарга И.Т.Новиковнар гарын үсэг зурсан.

Монгол-Зөвлөлтийн хамтарсан уул уурхайн баяжуулах "Эрдэнэт” үйлдвэр нь БНМАУ, ЗСБНХУ-ынЗасгийн газар хоорондын 1973 оны 11 дүгээр сарын 22-ныөдрийн хэлэлцээрийн дагуу анх 50:50 хувийнэзэмшилтэйгээрбайгуулагдаж байсан.

Ийнхүү ЗХУ-ынолон хотоос 15 мянган гаруй мэргэжилтэн, Монгол орны өнцөг булан бүрээс 5 мянга гаруй хүн эвлэл, комсомол, намын илгээлтээр шинэ үйлдвэр, шинэ хот барьж байгуулна хэмээн Эрдэнэтэд нэгэн зэрэг хуран цуглаж эрч хүчтэй хамтран ажилласан түүх 1973 оноос эхлэлтэй билээ.

Зууны манлай бүтээн байгуулалт Уулын баяжуулах Эрдэнэт үйлдвэрийг барьж байгуулах ажил ийнхүү эхэлсэн түүхтэй бөгөөд Дэлхийд тэргүүлэх 10 том үйлдвэрийн нэгний тоонд багтах аварга том үйлдвэр барьж байгуулах ажил ид өрнөж Монгол Улсын нэрийг дэлхийдцуурайтуулжэхэлжээ.

Тэр үед шинээр байгуулагдаж буй Эрдэнэт үйлдвэрт ажиллах инженер техникийнажилтнууд,ажилчдыгтөр засгийн бодлогоор гадаад дотоодын их дээд, дунд шатнысургууль, техникийн мэргэжил олгох сургуулиудад сургаж бэлтгэж эхэлсэн билээ.

Энэ бодлого шийдвэрийн дагуу Монгол Улсын аж үйлдвэрийн салбарт анхны мэргэжилтэй ажилчин, инженер техникийн ажилтнуудыг бэлтгэж эхэлсэн ууган сургууль Дархан хотынПолитехникумд"Ашигт малтмал баяжуулалтын техникч” мэргэжлээр анхны элсэлт авч мэргэжилтэн бэлтгэжэхэлжээ.

Ирээдүйн Эрдэнэт үйлдвэрт шаардлагатай Ашигт малтмал баяжуулалтын мэргэжлээр политехикумд элсэлт авч анхны төгсөгч нар 1976,1978 онуудад төгсөж эхэлсэн юм.

Бид тус сургуульд 1974-1978 онд суралцаж төгссөн Монгол Улсын анхны ашигтмалтмалбаяжуулалтын техникч нар болцгоосон төдийгүй нам төр, улсын бодлогоор бэлтгэгдсэн мэргэжилтэйажилтнуудбайсан юм.

Политехникумданги удирдсан багш мааньМУИС төгссөн залуухан багш С.Дэнжинбайсан бөгөөд багш маань оюутнууд бидэндээ маш их анхаарал халамж тавьдаг, эелдэг боловсон харилцаатай, тэвчээртэй, мэдрэмжтэй, шударга чин сэтгэлтэй багш байлаа. Тэрээр сургууль төгсөөд удаагүй ч оюутнууд бидэндээ үлгэрдууриалалүзүүлсэн маш хичээнгүй, ажил хэрэгч, өндөр шаардлагатай сурч мэдэхийг эрхэмлэдэг багш байсан төдийгүй бид одоо ч эрхэм багштайгаа холбоо харилцаатай байдаг.

Манай мэргэжлийн багш уулын уурхайн тэнхимийн эрхлэгч Ж.Далхаамөн багш Б.Базарнар байсан бөгөөд эрхэм багш нар маань ЗСБНХУ-н Москва, Ленинград хотуудын алдар түүхтэй уул уурхайн их сургуулиуд төгссөн Манай улсын анхны баяжуулагч инженерүүд шилдэгмэргэжилтнүүдбайсан юм.

Тэд Монгол Улсад анхны ашигт малтмал баяжуулалтынмэргэжилтнүүдбэлтгэж эхэлсэн төдийгүй тэдний сургаж хүмүүжүүлсэнбэлтгэсэнолон арван шавь нар нь уул уурхайн салбарын шилдэг тэргүүниймэргэжилтнүүд, менежер, инженер техникийнажилтнуудболцгоосон билээ.

Хамгийн тод жишээ гэхэд л "Эрдэнэт үйлдвэр”ТӨҮГ-г анхашиглалтандорохүеээснь эхлээд бүх л түүхийнтуршид техниктехологийншат дамжлага бүрд тэр ч байтугайүйлдвэрийн ерөнхий инженер, орлогч захирлынтүвшиндхүртэл тэдний шавь нар баяжуулагч инженерүүд ажиллаж байна. Бид 1978 оны 1-р сардполитехникумтөгсөөд тухайн үеийнГУУЯамнытомилтоорМонгол-Зөвлөлтийн хамтарсан Уулын баяжуулах "Эрдэнэт" үйлдвэрт ирж шинэ баригдаж буй үйлдвэрийн барилга угсралт, тоног төхөөрөмж суурилуулалт, эхний ээлжийг залгаж ажиллуулах үйл ажиллагаанд гар бие оролцож ажилласан анхдагчид нар болцгоосон.

Уулын баяжуулах "Эрдэнэт” үйлдвэрийг барьж байгуулах, ажиллах хүчнийг бэлтгэх ажил нам төрийн бодлого, шийдвэрийн дагуу зэрэг хийгдэж 1978 оны 12-р сарын 14-нд"Эрдэнэт” үйлдвэрийн нэгдүгээр ээлжашиглалтандороход шинэ үйлдвэр ч ажиллахад бэлэн, шинэ ажилчид ч мэдлэг чадвар эзэмшсэн бэлтгэгдсэн байлаа.

Монгол Улсад аж үйлдвэр техникийн мэргэжилтэн бэлтгэж эхэлсэн ууган сургуулийн төгсөгч нар улс орныхоо өнцөг булан бүрд ажиллаж эх орноо хөгжүүлэх их үйлсэд чинь сэтгэлээ зориулан манлайлан ажиллаж амьдарч байдаг.

Өнөөдөр манай сургуулийн төгсөгч нар эх орныхоо хөгжлийн түүчээ нь болсон уул уурхай эрчим хүчний салбарт ажиллан улс нийгэм айл өрх бүрийг гэрэл гэгээтэй, халуун дулаан байлгаж, гал голомтын хийморийг сэргээж байдгаар бахархаж явдаг даа.

Бид политехникумыг 17-уулаа төгссөн бөгөөд шинээр баригдаж буй Баяжуулах үйлдвэрийн шат дамжлага, цех хэсэг бүрд ажиллаж 1978 оны 12 дугаар сарын 14-нд анхны баяжмалаа гаргаж байсан түүхэн цаг мөчийн эзэд болцгоосон билээ.

Эрдэнэт үйлдвэрийн Баяжуулах фабрикийн барилга баригдаж буй байдал.1977он

Тухайн үеийн БНМАУ-н нам төрийн тэргүүн Ю.Цэдэнбал, Зөвлөлтийн Сайд нарын зөвлөлийн орлогч дарга И.В.Архиповнар үйлдвэрийн тээрэм ажиллуулах автомат залгуурын товчийг дарснаар, Эрдэнэт үйлдвэрийн "цагийн хүрд” эргэж эхэлсэн түүхтэйбөгөөд өнөөдөр 43 дахь жилдээ амжилт бүтээлээр арвин ажиллаж байна.

Үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаа эхэлсэн тэр үеэс XX зууны Монгол Улсын хамгийн том бүтээн байгуулалт болох Эрдэнэт үйлдвэрийн түүх эхэлсэн төдийгүй уул уурхай дагасан, иж бүрэн дэд бүтэц бүхий Эрдэнэт хотыг цогцоор нь бүтээн босгосон нь уул уурхайн томоохон төслийн сонгодог загвар болсон билээ.

Эрдэнэт Үйлдвэр маань ирээдүйд ч олон жил ажиллах эрдэс баялаг хүдрийн нөөц, техниктехнологийнхүчин чадалтай төдийгүй бидний бэлтгэж сургаж үлдээсэн залгамж халаа болсон мэдлэг чадвар бүхий уурхайчин, баяжуулагч дүү нар ч байгаа гэжбодоходсайхан байна.

Манайангийнхананх Эрдэнэтэд ирээд илгээлтийнэзэдэдзориулсанГовилыннийтийн байрандбуудлантөвхөнөжажил амьдралын их гараагааэхлэжбайлаа. Уул уурхайнбаяжуулалтын техникийн мэргэжилтэй биднийг тухайн үед хэрэгцээ шаардлагатай газар бүрдхувиарлантус бүр Зөвлөлтийн мэргэжилтэнбагшаддаалгаж өгч байсан.

Тухайн үед үйлдвэр уурхайнууд ахмадтуршлагатайажилтан шинэ залууажилтнуудыгхаламжлан хүмүүжүүлэх,туршлагамэдлэгээ хуваалцах зааж зөвлөх, үлгэрлэн манлайлах үйл ажиллагааг маш сайн зохион байгуулдаг байлаа.

Багш шавийн барилдлагаа тогтоон ажиллах энэ сайхан уламжлал шинэ залууажилтнуудбие дааж ажиллах амьдрах чадвар хурдан эзэмшихэд маш их ашиг тустай сайхан өв уламжлал байлаа.

Удахгүйашиглалтадорох гэж байсанБутлуурынцехэд Д.Алтангэрэл багш ньСахаров.А.А, А.Ноосгойбагш нь Содовский.В.Н, Л.Эрдэнэхүүбагш ньСтюп.Ю.Н нар ажиллаж байсан. Нунтаглан баяжуулах цехэд тээрмийнмашинистаартомилогдсон Ш.Гэзэгт, Г.Баярсайхан, Т.Пүрэвдоржнарын багш ньЯхно.В.Н,

Хөвүүлэн баяжуулагчаар Я.Нянраг, Б.Сэлэнгэ нар томилогдсон,Шүүн хатаах хэсэгт П.Цогтбаярбагш ньСамохин.А.С, Д.Дамдинсүрэн багш ньТрас.К.Н, Л.Сүхбаатар багш ньТузов.А.В, Ц.Хаянхярваа багш ньСуслов.Б.Н, Я.Мөнхбаатарбагш нь Медведев.Е.И.,

Урвалжийн цехэдхуваарилагдсанЛ.Дарьсүрэн багш ньТамара.Л.В, Ц.Төрбат, А.Өлзийхутагнар ажиллаж байсан нь саяхан мэт санагдана.

Сургуулийн ширээний араас ирсэн дөнгөж 20 нас хүрч байсан бидэнд Орос Зөвлөлтийн мэргэжилтэн багш нар маань ажил мэргэжил, ахуй амьдралын асар их зүйл зааж сургажажил амьдралын баялагтуршлагаасэтгэл харамгүй хуваалцаж байжээ.

Өнөөдөр ахмад уурхайчин болсон бидэнд тэр үед тэднээс сурч мэдэж авсан ажил амьдралын асар ихтуршлага, мэдлэг чадвар, хандлага хүмүүжил амьдралын маань дадал зуршил болсон төдийгүй хойч үедээ өвлүүлэн үлдээх өв соёл болжээ.

Амралтын өдөр загас барих, шорлог хийх, гэр орондоо засвар үйлчилгээ хамтран хийх, цэцэг ногоо тарих, хатгамал хатгах, спортын олон төрлийн тэмцээн уралдаан зохион байгуулах, баяраа хамт тэмдэглэх, ажлын цагийг баримтлах, ажил үүрэгтэй хариуцлагатай хандаж төлөвлөгөө нормоо хэрхэн биелүүлэх, хамт олонтойгоо тоглож наадаж элэгсэг нөхөрсөг харьцаа тогтоож харилцантусалжхамтран ажиллах гээд олон сайхан соёл, зан үйлийг тэднээс сурч мэдэж дадал зуршил болгож авсан байна.

Ер нь Орос "ах” нараас Монголчууд бид маш их зүйлийг сурч мэдэжавсныгбиднийүеийнхэнбүгд хүлээн зөвшөөрөх байх.

Нэгдүгээр ээлжашиглалтандорсон анхны жилүүдэд "Эрдэнэт” үйлдвэрийн нийт ажиллагсдын 72 хувь нь ЗХУ-н мэргэжилтэн, 28 хувь нь Монгол ажиллагсад байсан бөгөөд Монгол хүн уул уурхайн салбарт хэрхэн мэргэшиж, мэдлэг чадвартайболсныг"Эрдэнэт” үйлдвэрийн ажиллагсад болон бидний түүх намтраас харж болно.

Ямар ч инженер техникийн ажилтнуудүйлдвэрийн анхан шат буюу жирийн ажилчнаас хөдөлмөрийн гараагаа эхэлж шатдамжилгабүрийг дамжин ахиж дэвшин ажиллаж суралцсаар мэргэжлийн ажлаа хийх хэмжээнд дадлагажиж, туршлагаждаг байсан бөгөөд бид ч тийм замаар ажиллаж ирсэн түүхтэй билээ.

Ингэж анхан шатнаас нь ажил мэргэжилд суралцах нь Эрдэнэт үйлдвэрийн алтан дүрэм байсан, байсаар ч байх удирдлага менежментийн шилдэг зарчим юм.

Биднийүеийхэнболон үйлдвэрийн анхдагч нар, олон ахмад инженер техникийн ажилтнууд одоо ч тэр түүхэн замналаа бахархалтайгаар дурсан ярьдаг үр өгөөжтэй шилдэг арга болохыг нь хүлээн зөвшөөрдөг.

Бид Эрдэнэт үйлдвэрийн цех хэсэг нэгж бүрд олон жил үр бүтээлтэй ажиллах хугацаандаа ажил мэргэжил, техник технологийг бүрэн төгс эзэмших, туршлага хуримтлуулах, хүмүүстэй ойлголцож эвтэй найртай хамт ажиллах, хөдөлмөр хамгаалал, сахилга дэг журам, цаг хугацааг баримтлах гээд олон сайн чанарыг өөрийн болгосон гэж үздэг билээ.

Тэд дараагийн үеийн шинэ төгсөгч, залуу баяжуулагч нартаа үйлдвэрийн техник технологийг сурах эзэмшихэд сэтгэл харамгүй зааж сургадаг,тусалждэмждэг, халамжлан хүмүүжүүлдэгүнэхээр үлгэрдууриалалтайшилдэг ажилтан,мэргэжилтнүүдбайсан юм.

Тэр тухай баяжуулагч инженер Д.Отгонбаатардурсан ярихдаа... "Би тэдний төгссөн сургуулийг1986 онд төгсөөд Эрдэнэт үйлдвэрт ирж ажилд орж байх үед намайг өмнөх төгсөгчид ялангуяа анхны баяжуулагч ах нар маань маш сайхан хүлээн авч ажил амьдралын гараагааэхлэхэдолон зүйл дээртусалждэмжиж байсныг дурсан санахад сайхан байна.

Би тэдгээрбаяжуулагч нартай дарга цэрэг, багш шавийнбарилдлагатайолон жил хамт ажилласантэднээс их зүйлийг сурч мэдэж авсан” гэжээ.

Эрдэнэт үйлдвэр маань 40 гаруй жил тасралтгүй ажиллах хугацаандаа олон мянган хүнд хөдөлмөрийн хүмүүжил, сахилга бат, баг хамт олонч байх, цагийг хатуу баримтлах гээд олон давуу талуудыг бат бэх суулгаж, "Сайн ажиллавал сайхан амьдарна” гэдэг үгийн учгийг тайлж ойлгуулсан юм даа.

Баялаг бүтээгч үйлдвэр маань ажиллагсдынхаа гэр бүлийн орлого, элбэг баян амьдралын эх үндэс болсон төдийгүй номин ногоон "суварга” эх орны эдийн засгийг тэтгэн тэжээдэгтүүчээнь болсон билээ.

Бид ажил амьдралынхаа 40 гаруй жилийг Эрдэнэт хотодөнгөрүүлж,Энэ үйлдвэрийг анхашиглалтандорохүеээснь эхлээд бүх л түүхийнтуршид техник технологийн шат дамжлага бүрд технологийн ажилчин, бригадын дарга, ээлжийн мастер, ахлах мастер, цех хэсэг, үйлдвэрийн дарга гээд олон ажил албанд амжилт бүтээлтэй ажиллаж байлаа.

Бидний дундаас Ш.Гэзэгт маань Уулын баяжуулах Эрдэнэт Комбинатын үйлдвэр эрхэлсэн орлогч захирлынтүвшиндхүртэл ажиллаж байсныг бахархалтайгаар дурсан бичих сайхан байна.

МанайангийнханЭрдэнэт үйлдвэрт олон жил үр бүтээлтэй ажиллаж хөдөлмөрлөн үйлдвэрийн ахмадажилтнуудболцгоосон төдийгүй төр засгийн дээд шагнал "Алтан гадас одон”, "Хөдөлмөрийнгавьяаныулаантугийнодон”,"Хөдөлмөрийн хүндэт медаль”, Ардынхувьсгалынойнмедалиуд, Социалист хөдөлмөрийн таван жилийн гавшгайчид, ЗХУ-н "Ударник”, хот аймаг, үйлдвэрийн хөдөлмөрийн аварга, ЗХУ-н "Улс түмний найрамдлын одон, "Тэргүүний уурхайчин”, "Хүндэт баяжуулагч” гээд олонгавьяашагнал, одонтэмдгийнэзэд болцгоосон билээ.

Түүнээс гадна ажил мэргэжил, эрдэм боловсролын хувьд өсөж дэвшин олонх нь цаашид их сургуульд суралцан бакалавр, магистрын зэрэг хамгаалсан төдийгүй бидний дундаас Техникийн ухааны доктор, Зөвлөх Инженер, Шилдэг баяжуулагч, Шилдэг удирдагч менежер, Багш сурган хүмүүжүүлэгч, нам эвлэл, улс төрийн гарамгай ажилтан, спортын мастер,ардчиллынанхдагч,МХЗЭ-н ИхХуралынтөлөөлөгч гээд олон алдар цолтон төрсөн юм.

Өнөөдөр бид бүгдээрээгавьяаныхааамралтандгарцгаасан хэдий ч бидний ажил үйлс өөдрөг, амьдрал ахуй тэгш сайхан, үр хүүхэд өнөр өтгөн, инээд баяслаар дүүрэн амьдарч байгаань Эрдэнэт Үйлдвэр, Эрдэнэтийн овооны маань ач буян гэж үргэлжзалибранмөргөж явдаг даа.

Эрдэнэт уул маань эрдэм мэдлэгийн уурхай болтугай...

Бид манай ангийхан ийм амжилтийг бүтээлцэж явсанаараа бахархаж явдаг.

Ашигт малтмал баяжуулалтын 2-р курсын оюутнууд 1975он Дархан хот

Политехникумын нэг ангийн Т.Пүрэвдорж, П.Цогтбаяр, Ш.Гэзэгт нар хамт ажилладаг барилагчин Орос цэргийн хамт, Эрдэнэт Үйлдвэрийн барилга угсралтын ажил гүйцэтгэж байх үед 1978оны 5-р сар

Уулын баяжуулах Эрдэнэт үйлдвэрийн холын зайн гүйлтийн багийн гишүүдийн дунд нэг ангийн Д.Дамдинсүрэн маань байна 1978он

Уулын баяжуулах Эрдэнэт үйлдвэрийн гүйлтийн багийн гишүүд МАХН-ын Төв хорооны Ерөнхий нарийн бичгийн дарга, Ардын Их Хурлын Тэргүүлэгчдийн дарга Ю.Цэдэнбал, МХЗЭ–ийн Төв хорооний нэгдүгээр нарийн бичгийн дарга Л.Түдэв, МАХН-ын Төв Хорооны нарийн бичгийн дарга Д.Моломжамц нарын хамт 1978он,

Сургууль төгсөлтийн 35 жилийн ойн баяр багш Л.Дэнжин, багш В.Базар нартай хамт 2009он Эрдэнэт хот,

Нэг ангийн нэг ширээний нас чацуу андууд өдгөө хал үзэж хашир суусан ахмад уурхайчид Эрдэнэт Үйлдвэрийн анхдагчид болжээ. Мэргэжлийн багш В.Базарын хамт 2008он Эрдэнэт хот,

.

Мэдээг бэлтэгсэн: "Эрдэнэт Үйлдвэр”ТӨҮГ-н анхдагч, ахмад баяжуулагч: Я.Мөнхбаатар

Монгол Улсын Зөвлөх Инженер: Д.Отгонбаатар

2021 он.11-р сар 25нд