Лецинзээ цуцлуулсан Монгол газар компани бол Орхоны хөндийд 1999 оноос өнөөг хүртэл үйл ажиллагаагаа явуулж буй байгаа. Олборлолтын хамгийн олон га талбайг хамарсан давуу эрхт компани бөгөөд албан ёсны нэг ч бичиг баримт бүрдүүлэлгүйгээр өнөөдрийг хүртэл үйл ажиллагаа явуулж ирсэн байдаг.

Уул уурхайн лезинзийг цуцалсны дараа манай сурвалжлах баг Архангай аймгийн Цэнхэр суманд ажиллаж, Засгийн газрын шийдвэр газар дээрээ хэрхэн хэрэгжиж байгаа болон, сумын нөхцөл байдлын талаар сурвалжлага бэлтгэв. Одоогоос хорин жилийн өмнө мал сүрэг дүүрэн багширсан, малчин айлууд  хаяа дэрлэн зусаж, уул бүрийн аманд булаг горхи ундарсан, жимс, цэцэг алагласан хангай байсан тухай нутгийн хүний яриг сонсож, Орхоны хөндийг зүглэв.  Нүдэндээ зурагласан хөндийн өнөөгийн төрх дэндүү өөр ажээ. Ухсан нүх, баганадан өндөрлөсөн шороонууд тогтоол шар нуурнууд хаа сайгүй. Түүний дэргэд уурхайн том техник, "кемп” гэгдэх ажилчдын байрладаг газрууд хаа очиж тохилог юм.

Наймдугаар сарын 22-нд БОАЖ-ын сайд Н.Цэрэнбатаар ахлуулсан МХЕГ, ЦЕГ, ТЕГ, АМГТГ-ын алба хаагчид багтсан тусгай Ажлын хэсэг Цэнхэр сум, Орхон багийн нутагт ажилласан билээ. БОАЖ-ын сайд Н.Цэрэнбатын ахалсан энэ Ажлын хэсэг уурхайнуудын алт угаадаг хиймэл нуурын усыг задлах, уурхайн техникүүдийг буцаах үүрэг өгөөд буцжээ. Мөн Цагдаагийн болон  МХЕГ, ОБЕГ-ын бие бүрэлдэхүүн үлдэж энэ багийн малчдаас эхлэн айлуудыг албадан нүүлгэж, уурхайн алт угаадаг, хүнд даралттай усан буунуудыг лацдах ажлыг эхлүүлжээ.

Сайдын тушаалаар наймдугаар сарын 24-ны орой Шийртийн аманд байх гурван хиймэл нуурыг задалсан бөгөөд дунджаар 20 метр орчим гүнтэй хиймэл нуурын ус Орхон гол руу цутгаж, ихээхэн хэмжээний бохирдол үүсгэсэн байв. Үүнээс гадна 20 орчим алт угаадаг хиймэл нуур бий. Тэднийг бүгдийг задлаад Орхон гол руу хийнэ гэвэл Орхоны хөндий тэр чигтээ шаварлаг шар усаар дүүрч, 1998 оноос хойш хиймэл нуурт хуримтлагдсан хог, химийн бодисоор бохирдох болно хэмээн нутгийнхан халаглаж байв.

Цэнхэр суманд алт олборлох зөвшөөрөл бүхий 13 тусгай зөвшөөрөл дангаараа Ц.Мянганбаярын нэр дээр байдаг аж. Ц.Мянганбаяр эдгээр лецинзийг гараас гарт, компаниас компани хооронд дамлан наймаалж ашиг олж ирсэн байх юм.

Харин одоо Монгол газар компанийн эзэн Ц.Мянганбаяр Засгийн газраас мөнгө нэхэмжлэх талаар ярих болсон. Угтаа бол алтны талбайг доорх компаниудад түрээлсүүлэн ашиг олж байсан Ц.Мянганбаяр Засгийн газраас мөнгө нэхэмжлэх биш, байгаль орчинд учруулсан хохирол, түрээсээс олсон ашгийн татвараа төсөвт оруулах ёстой баймаар…

Монгол газар компани алтны лезинзтэй талбайн нэг га газрыг 10 саяаас эхлэн үнэлж, гэрээ байгуулан бусад компаниудаар алт олборлуулдаг аж. Үүний дараа намар нь Ц.Мянганбаяр компаниудыг ахин 10 сая төгрөгөөр саадаг бөгөөд энэ мөнгөө нөхөн сэргээлтэд зориулна хэмээн хураадаг гэнэ.

Орон нутгийнхны өгсөн мэдээллээр доорх 13 лецинз бүхий талбайд тус компаниуд алт олборлож байжээ.

Ц.Мянганбаярын лецинз бүхий талбайг түрээслэх замаар алт олборлож байсан компаниудын ард дандаа нөлөө бүхий улстөрчид байдаг. Тухайлбал, Алтай гоулд ХХК-ын ард Төрийн өндөр албан тушаал хашиж буй эрхэм, Улз групп болон БМНС-ийн ард Архангайн гаралтай, У.Хүрэлсүхийн танхимын гишүүн БСШУ-ны сайд Е.Баатарбилэг, Сэншивэемонголиа ХХК-ийн ард Архангай аймгийн дарга нар байдаг тухай Цэнхэр сумынхан ярьж байна.

Үргэлжлэл бий.

Т.ПАГМАА

https://updown.mn/95050.html